FORMACJA



Modlitwy przed i po służeniu 

Przed służeniem
Oto za chwilę przystąpię "Do Ołtarza Bożego, do Boga, który rozwesela młodość moją".
Do świętej przystępuję służby. Chcę ją dobrze pełnić.
Proszę Cię, Panie Jezu, o łaskę skupienia,
by myśli moje były przy Tobie,
by oczy moje były zwrócone na ołtarz,
a serce moje oddane tylko Tobie. Amen.


Po służeniu
Boże, którego dobroć powołała mnie do Twej służby, spraw, bym uświęcony uczestnictwem w Twych tajemnicach przez dzień dzisiejszy i całe me życie, szedł tylko drogą zbawienia. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen
..................................................................................................................................................

POSTAWY I GESTY LITURGICZNE
Postawy liturgiczne



Postawa stojąca


Znalezione obrazy dla zapytania postawa stojąca w liturgii grafika


Postawa stojąca jest wyrazem uszanowania. Wszędzie na widok osoby wyżej postawionej przybiera się postawę stojącą. Podczas liturgii postawa stojąca jest zewnętrznym znakiem głębokiego uszanowania dla Boga jako najwyższego Pana (Mt 6,5; Mk 11,25; Łk 18,11; 22,46).
Postawę stojącą przybierają także osoby pośredniczące między dwiema stronami. W szczególny sposób przysługuje ona liturgowi, jako pośrednikowi między społecznością wiernych a Bogiem. Stąd liturg (celebrans) stoi, gdy czyta słowo Boże i odmawia modlitwy.
Stanie jest znakiem radości z odkupienia. Dlatego od czasów apostolskich w czasie sprawowania misteriów zbawienia, przyjmowano postawę stojącą, zwłaszcza w niedzielę (dzień zmartwychwstania) i w czasie wielkanocnym.
W postawie stojącej Ojcowie Kościoła widzieli symbol świętej wolności dzieci Bożych. Uwolnione od grzechu i nie są już niewolnikami. Omawiana postawa stojąca oznacza też gotowość do działania w liturgii.
Kiedy zachowujesz postawę stojącą?
  • Od początku Mszy Świętej aż do oracji włącznie.
  • Od wersetu "Alleluja" przed Ewangelią aż do zakończenia Ewangelii.
  • Podczas wyznania wiary i modlitwy powszechnej.
  • Podczas procesji z darami ofiarnymi.
  • Od wezwania kapłana "Módlcie się, aby moją i waszą ofiarę...".
  • Podczas prefacji aż do "Święty, Święty ..." włącznie.
  • Po aklamacji "Oto wielka tajemnica wiary" aż do "Baranku Boży" włącznie.
  • Podczas Modlitwy po Komunii św. oraz obrzędów zakończenia.


Postawa klęcząca

Znalezione obrazy dla zapytania postawa klęcząca


Postawa klęcząca zarówno jako dłuższa postawa modlitewna, jak również chwilowy gest, w liturgii chrześcijańskiej oznaczała wielbienie Boga i była postawą typowo chrześcijańską.
W Nowym Testamencie znajdujemy aż 59 wzmianek o przyjęciu postawy klęczącej. Miała ona trzy formy; padnięcie na twarz (Pwt 26,10; Joz 5,15; Mk 14,35), upadnięcie do stóp (Mk 1,40; Mk 10,17; Mt 17,14; Mt 27,29) i klęczenie (w Starym Testamencie: 2 Krn 6,13; Ezd 9,5, a Nowym Testamencie: Dz 9,40; Dz 20,36, Dz 21,5). Przykład modlitwy na klęczkach dał nam sam Chrystus Pan modlący się w Ogrodzie Oliwnym (Łk 22,41). Święty Szczepan - pierwszy męczennik Kościoła, oddaje swoje życie ukamienowany na klęcząco (Dz 7,54-60). Już od IV w, przyklękano przed świętymi przedmiotami, jak: kościół, próg kościelny, ołtarz, krzyż oraz przed osobami, jak biskup czy kapłan, na znak szacunku.
W tym samym okresie postawa klęcząca nabrała również znaczenia pokutnego i błagalnego. Stała się znakiem człowieka skruszonego poczuciem winy oraz znakiem prośby człowieka szukającego opieki i pomocy. Pokutny charakter tej postawy sprawił, iż niegdyś synody diecezjalne, a nawet Sobór w Nicei (325 r.) zakazywały w ogóle postawy klęczącej w Niedziele i w całym okresie paschalnym. Klękano natomiast w dni postne oraz w okresie Wielkiego Postu. Do przyjęcia postawy kleczącej, a następnie powstania zachęcał wezwaniem diakon.
W XI w. powstała herezja Berengariusza z Tours, archidiakona tamtejszego Kościoła. Zaczął on nauczać, iż chleb i wino w trakcie Mszy pozostają w zasadzie tym, czym były, nie ulegają żadnej istotnej przemianie, a stają się tylko szczególnymi symbolami Ciała i Krwi Chrystusa. Reakcją wiernych był rozwój kultu Chrystusa obecnego w Eucharystii; klękanie znów stało się symbolem wielbienia Boga w pierwotnym znaczeniu. Dlatego klęczy się przy adoracji Najświętszego Sakramentu, przy modlitwie zanoszonej do Boga i podczas różnych nabożeństw, których głównym celem jest zawsze wielbienie Boga, niezależnie od ich charakteru.
Przez uklęknięcie człowiek wyraża swoją małość wobec Boga. Gest ten jest znakiem adoracji: pokornego uwielbienia Bożego Majestatu. Czytamy bowiem w liście św. Pawła do Filipian (Flp 2,6-11): "aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano, istot niebieskich i ziemskich i podziemnych". Dzisiaj klęczenie symbolizuje wielbienie Boga. Jest także znakiem usposobienia modlitewnego, pokutnego i błagalnego. Św. Hieronim uczył, by przyklęknieciu ciała towarzyszyło także "przyklęknięcie serca" - a więc należyte usposobienie wewnętrzne. Za papieżem Benedyktem XVI można powiedzieć: "Gdzie zanika postawa klęcząca, tam trzeba ponownie nauczyć się klękać" (kard. J. Ratzinger: Duch liturgii). Można jeszcze dodać; gdzie nie ma modlitwy na klęcząco, tam ustaje pobożność.
Kiedy w czasie Mszy św. zachowujesz postawę klęczącą?
  • podczas Modlitwy eucharystycznej, po śpiewie: "Święty..."
  • na słowa: "Oto Baranek Boży ... Panie, nie jestem godzien..."
  • w czasie adoracji Najświętszego Sakramentu
Postawa klecząca jest zasadniczą postawą w czasie sakramentu pokuty.
Należy odróżnić postawę klęczącą od przyklęknięcia. Podczas przyklękania klęka się zawsze na prawe kolano i nie czyni się przy tym żadnych gestów, np. znaku krzyża.
W czasie sprawowania Eucharystii kapłan przyklęka tylko trzy razy:
  • po podniesieniu Hostii w czasie konsekracji
  • po podniesieniu kielicha w czasie konsekracji
  • w czasie śpiewu Baranku Boży, a przed słowami: "Oto Baranek Boży..."
Z kolei kapłan, wszyscy wierni i usługujący przyklękają w czasie Wyznania Wiary w uroczystość Bożego Narodzenia na słowa: "I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem". Jest to wyraz naszego szczególnego w tym dniu uczczenia tajemnicy Wcielenia.
Kolanem należy wyraźnie dotknąć posadzki. Nie może to być tylko "dygnięcie". Klęka się zawsze twarzą do przedmiotu czci. Klękanie na dwa kolana jest wyrazem czci i hołdu wobec Pana Jezusa wystawionego do adoracji. Przyklękamy najpierw na prawe kolano, a potem dostawiamy do niego kolano lewej nogi. Wstajemy zaś najpierw lewą nogą. Nie klękamy na obydwa kolana równocześnie.


Postawa siedząca


Znalezione obrazy dla zapytania postawa siedząca w liturgi
Pozycja siedząca według starożytnego zwyczaju przysługiwała urzędnikom, nauczycielom i sędziom jako znak władzy i godności (Ps 106,32; Mt 19,28; Łk 4,20). Sam Chrystus siedząc nauczał w świątyni jerozolimskiej: Łk 2,46. Biskup zasiadał na swojej katedrze i z niej nauczał oraz przewodniczył liturgii. Podobnie czynił prezbiter. Sprawując sakrament pokuty kapłan zajmuje pozycję siedzącą na znak powagi urzędu sędziowskiego. Władzę sędziowską kapłan wykonuje w imieniu i w obecności Chrystusa. Diakoni nie zajmowali pozycji siedzącej.
Wierni w kościele nie zawsze siedzieli. Przez całe wieki w kościołach nie było ławek. W średniowieczu podczas długich nabożeństw wierni wspierali się na laskach różnego kształtu. Miejsca siedzące przewidziane były tylko dla duchowieństwa (stalle, sedilia). Siedzenia dla wiernych wprowadzili dopiero protestanci w swoich kościołach. Za ich przykładem poszli katolicy najpierw w krajach, w których było dużo protestantów, a później w całym Kościele powszechnym. Do ławek kościelnych katolicy dodali klęczniki (w protestanckich ich nie ma).
Instrukcja Stolicy Apostolskiej z 1964 r. pisze: "Wiernym należy wyznaczyć miejsca ze specjalną troską, aby oni i wzrokowo i duchowo mogli należycie brać udział w świętych czynnościach. Wypada, aby według zwyczaju postawić do ich użytku ławki lub krzesła", (nr 98).
Siedzenie jest także postawę słuchającego ucznia. Jest znakiem skupienia, przyjmowania i rozważania Słowa Bożego (Łk 2,46; 10,39; 1 Kor 14,30; Dz 20,9).
W którym momencie siedzisz w czasie liturgii Mszy św.?
  • podczas czytań mszalnych (z wyjątkiem Ewangelii), psalmu responsoryjnego i kazania (homilii) oraz ciszy po kazaniu
  • podczas przygotowania darów ofiarnych (z wyjątkiem tych ministrantów, którzy podają ampułki)
  • podczas rozdawania Komunii św. (z wyjątkiem tych, którzy podają patenę) i chwili ciszy po Komunii św.
  • w czasie ogłoszeń parafialnych
Siedząc nigdy nie zakładamy nogi na nogę, nie wyciągamy ich przed siebie ani nie "bawimy się" stopami. W czasie postawy siedzącej dłonie spoczywać powinny na kolanach.


Leżenie krzyżem



Leżenie krzyżem czyli rzucenie się twarzą na ziemię, zwane także prostracją znane było już w Starym Testamencie (Rdz 17,3; Pwt 9,18; 1 Krl 8,54; Joz 5,15) i jest znakiem najgłębszej adoracji oraz pokuty. Jest to jeszcze większe uniżenie siebie wobec Majestatu Bożego aniżeli klęczenie.
Leżenie krzyżem symbolizuje najgłębsze poniżenie siebie i najusilniejszą modlitwę. Lepiej niż słowa wyraża ono całkowite oddanie się Bogu i poczucie własnej słabości.
W starożytności chrześcijańskiej praktykowane było jako uzewnętrznianie prywatnej pobożności. Do dnia dzisiejszego praktykę taką spotkać można szczególnie w miejscach świętych, w sanktuariach.
Do liturgii rzymskiej padanie na twarz weszło prawdopodobnie pod wpływem ceremoniału bizantyńskiego. Obecnie celebrans kładzie się krzyżem przed ołtarzem na początku ceremonii Wielkiego Piątku, na znak, że Odszedł nasz Pasterz; Jezus Chrystus. Podobnie osoby, które otrzymują święcenia padają na twarz i leżą krzyżem podczas śpiewania Litanii do Wszystkich Świętych. W wielu zgromadzeniach zakonnych, także przyjmujący profesję zakonną przybierają postawę leżenia krzyżem.


Procesja



Procesja (łac. procedare - iść, kroczyć) to szczególna forma postawy - cały czas w ruchu. Polega ona na kroczeniu, przemieszczaniu się z jednego miejsca na drugie. Nie jest to jednak chód bezcelowy i nic nie znaczący. Według symboliki liturgicznej, wyraża on wędrówkę Ludu Wybranego z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Sobór Watykański II naucza, że każda procesja to symboli nowego Ludu Bożego, pielgrzymującego za Chrystusem i z Chrystusem (na czele procesji niesiony jest przecież krzyż - znak Jego przejścia od śmierci do życia) do nieba (do Nowej Ziemi Obiecanej). Szczególną formą procesji są tzw. procesje teoforyczne, które pojawiły się w liturgii Kościoła od XIV w., wraz z rozwojem kultu eucharystycznego (gr. theos - Bóg, foros - nieść). Zwane są one zatem inaczej procesjami eucharystycznymi, bowiem w ich czasie niesiony jest w monstrancji Najświętszy Sakrament. Zaliczamy do nich:
  • procesję Bożego Ciała (z 4 stacjami) i procesje w tzw. oktawie Bożego Ciała
  • procesję po sumie odpustowej
  • procesję rezurekcyjną (po Wigilii Paschalnej w wieczór Wielkiej Soboty lub w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego przed pierwszą Mszą. Procesja ta wyraża radość ze zmartwychwstania Chrystusa.)
W czasie liturgii Mszy świętej występują następujące procesje:
  • procesja wejścia (układ procesji wejścia: ministranci kadzidła i łódki, ministranci światła o pół kroku przed ministrantem krzyża, dalej; lektor lub diakon z ewangeliarzem, ministranci z pochodniami, ministranci według hierarchii stopni, lektorzy, psałterzysta, akolici, koncelebransi, celebrans z asystującymi diakonami, ceremoniarz, ministranci mitry i pastorału (jeśli celebransem jest biskup)
  • procesja z ewangeliarzem do ambony (odbywa się przed proklamacją Ewangelii, w czasie aklamacji przed nią, kolejność: ministranci światła ze świecami, ministranci kadzidła i łódki, diakon z ewangeliarzem
  • procesja wiernych z darami (mogą ich zastępować ministranci). Są oni wyrazicielami całego zgromadzenia liturgicznego, pragnącego złożyć Bogu w ofierze siebie samych.
  • procesja komunijna Gdy służba liturgiczna i wierni udają się w określone miejsce, by przyjąć komunię, procesja ta wyraża naszą chęć spotkania i zjednoczenia się z Jezusem w Eucharystii).
  • procesja wyjścia (powrót do zakrystii po skończonych obrzędach - bez kadzidła i ewangeliarza)
Inne procesje:
  • procesja błagalna w dni krzyżowe, czyli w 3 pierwsze dni po niedzieli przed ur. Wniebowstąpienia Pańskiego (śpiewa się Litanię do Wszystkich Świętych i wezwania)
  • procesja pogrzebowa z kościoła lub kaplicy na cmentarz


Gesty liturgiczne

Pokłon


Pokłon (inklinacja od łac. inclino - skłaniam się) bardzo często stosowany jest w liturgiach wschodnich. Uważa się go tam za zwyczajny znak głębokiego szacunku i uwielbienia. W liturgii rzymskiej natomiast pokłon jest znakiem zarówno głębokiego szacunku, jak również usposobienia pokutnego, szczególnie wtedy, gdy ma on związek z prośbą o oczyszczenie z grzechów (w sakramencie pokuty, spowiedzi powszechnej, przy akcie pokuty we Mszy św. itp.).
Skłon głowy lub ciała symbolizuje cześć i błaganie. W liturgii rzymskiej pokłon często zastępowany jest przyklęknięciem. Pokłonem ciała pozdrawia się ołtarz, krzyż, innych liturgów, zwłaszcza celebransa, gdy na przykład diakon prosi go o błogosławieństwo (wypowiada słowa: "pobłogosław mnie ojcze") i gdy je otrzymuje.
Skłon głowy 
Znalezione obrazy dla zapytania postawy i gesty liturgiczne

- skłaniamy głowę, kiedy przynosimy jakiś przedmiot liturgiczny kapłanowi, np. podczas przygotowania darów ofiarnych. Skłon głowy jest znakiem szacunku i uprzejmości.
Skłaniamy głowę, gdy wypowiadamy razem imiona Trzech Osób Trójcy Świętej, gdy wypowiadamy imię: Jezus, Maryja, świętego, którego przypada wspomnienie, święto lub uroczystość.

Skłon ciała (ukłon głęboki)
Znalezione obrazy dla zapytania postawy i gesty liturgiczne

 - przy tym pokłonie zginamy głęboko głowę i ramiona. To również jest znak czci i uwielbienia. Jeśli w jakimś kościele nie jest przechowywany Najświętszy Sakrament (nie ma "wiecznej lampki"), wtedy skłaniamy ciało przed głównym ołtarzem, paschałem albo przed krzyżem. Po procesji wejścia kapłan, diakon i asystujący wykonują głęboki skłon w stronę ołtarza. Ponadto kapłan czyni głęboki ukłon przed ołtarzem gdy:
  • podczas wypowiadania modlitw: Wszechmogący Boże, Przyjmij nas Panie w duchu pokory...
  • w Kanonie Rzymskim na słowa: Pokornie Cię błagamy
  • podczas wypowiadania słów konsekracji (jako że sę to słowa samego Chrystusa): "Bierzcie i jedzcie...bierzcie i pijcie"
Ponadto skłon głowy wykonują wszyscy (kapłan i wierni) w czasie Wyznania Wiary na słowa: "I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem". Jest to nasz wyraz uczczenia tajemnicy Wcielenia.
W wykonywaniu skłonów należy zachować nie tylko powagę i staranność (szybkie "uderzenie głową o posadzkę" wyraża nasz pośpiech i niechlujstwo liturgiczne), ale i rozsądny umiar. Liturgia bowiem nie może stać się nieustannym skłanianiem wszystkiemu i wszystkim, gdyż inaczej może się przerodzić w parodię liturgii.


Podnoszenie oczu
Podnoszenie oczu zawsze rozumiano jako znak zewnętrzny kierowania duszy do Boga. Modlący się człowiek spontanicznie kierował swój wzrok w górę wraz z myślami (Ps 122; Ps 123; Łk 16,23; J 11,41). Chrześcijanie hołdowali temu zwyczajowi tak dalece, że poganie wyśmiewali ich z tego powodu, jak podaję Tertulian i św. Cyprian.
Stare liturgie pozostawiały wiernym zupełną dowolność pod tym względem. Dokładniejsze przepisy dotyczące podnoszenia oczu podał dopiero Rytuał Rzymski w 1614 roku. Wymagał na przykład podnoszenia oczu podczas przygotowania darów ofiarnych czy przed konsekrację. Praktyka podnoszenia oczu miała ułatwić uprzytomnienie sobie obecności Bożej i osiągnięcie większej serdeczności w modlitwie.
Posoborowa odnowa liturgiczna wymaga, aby oczy były zwrócone na ołtarz, na obrzędy, na lektora, na głoszącego słowo Boże, w celu łatwiejszego zachowania zgodności między myślami, słowami i czynnościami liturgicznymi. Kapłan obecnie podnosi oczy w Kanonie Rzymskim przed przeistoczeniem na słowa: "On to (Jezus) w dzień przed swoją męką podniósł oczy ku niebu; do Ciebie, Boga Ojca Wszechmogącego...".


Pocałunek pokoju
Gdy chrześcijaństwo się rodziło, to w kulturze śródziemnomorskiej pocałunek był, między innymi, znakiem pozdrowienia i czci. Znak ten wprowadzono do liturgii chrześcijańskiej jako symbol nadprzyrodzonej miłości, braterstwa, pokoju i wzajemnej zgody. Przez chrzest bowiem człowiek wchodzi w braterstwo chrześcijańskie, w którym miłość jest podstawową zasadą. Dlatego we Mszy św. pocałunek był gestem przygotowawczym do Komunii świętej. Jedność z braćmi jest jednością Ciała Mistycznego Jezusa Chrystusa, którą to jedność koronuje Komunia święta.
W czasach karolińskich celebrans brał pocałunek pokoju z ołtarza i przekazywał go jednemu z wyższych w hierarchii. Ten przekazywał go dalej i tak łańcuchowo pocałunek ten objął wszystkich obecnych. Później pocałunek pokoju zaczął się zacieśniać do samych tylko duchownych. Późniejsze średniowiecze usiłowało rozszerzyć znów jego zasięg przez wprowadzenie pacyfikału. Był nim zwykle relikwiarz lub krzyż. Pacyfikał ucałowany przez celebransa, ministrant podawał do ucałowania kolejno wszystkim obecnym. Zwyczaj ten przetrwał najdłużej we Mszach za nowożeńców i we Mszach konwentualnych, bo do naszych czasów.
W liturgii chrześcijańskiej od starożytności całuje się ołtarz jako znak hołdu dla Chrystusa i Jego Ofiary krzyżowej. Znakiem czci dla Chrystusa jest również ucałowanie księgi Ewangelii. W OWMR czytamy: "na znak czci kapłan oraz diakon całują ołtarz" (nr 49) po przyjściu do ołtarza na początku Eucharystii oraz "kapłan na znak czci całuje ołtarz" po błogosławieństwie końcowym (nr 90d).
Ponadto z ucałowaniem ołtarza, relikwii Świętych Pańskich i świętych obrazów słynących łaskami wiązano motyw przenoszenia siły z tych świętych przedmiotów na człowieka całującego je. Szczególne znaczenie pod tym względem miało całowanie relikwii Świętych Pańskich.
Całowanie pierścienia biskupa i ręki kapłana przyjęło się w liturgii w IX w. i oznaczało cześć dla nich jako reprezentantów Boga. Znakiem największej pokory i czci jest całowanie nóg w liturgii Wielkiego Czwartku (w obrzędzie zwanym mandatum). Również w Wielki Piątek miała miejsce adoracja krzyża przez ucałowanie go w miejscach ran Chrystusa przez wszystkich obecnych w głębokim hołdzie wdzięczności. Dzisiaj nie koniecznie trzeba krzyż całować, choć tradycję tą warto przekazywać. Wystarczy jednak przyklęknięcie czy ukłon pełen czci dla Chrystusa ukrzyżowanego.
Obecnie pocałunek pokoju ma miejsce w czasie święceń diakonatu, prezbiteratu i sakry biskupiej (przyjmujący dane święcenia otrzymuje go od szafarza sakramentu święceń).


Znak pokoju
Znak pokoju to zewnętrzny wyraz zgody z bliźnim.
W odnowionej liturgii, w celebracji Eucharystii pocałunek pokoju zastępuje znak pokoju. Wybór formy tego znaku Stolica Apostolska pozostawiła terytorialnej władzy kościelnej. W Polsce Episkopat wybrał jako znak pokoju ukłon w kierunku najbliższych osób, nie wypowiadając przy tym żadnych słów, jednak w poszczególnych diecezjach ordynariusz może zalecić inną jego formę.
Znak pokoju przekazuje się przed śpiewem Baranku Boży (Agnus Dei) po wezwaniu kapłana lub diakona: "przekażcie sobie znak pokoju" ("offerte vobis pacem"). Kapłan może przekazać znak pokoju usługującym, jednak winien zasadniczo pozostać w obrębie prezbiterium, ażeby nie zakłócać celebracji liturgicznej. Celebrujacy Eucharystię biskup najpierw przekazuje znak pokoju stojacym najbliżej niego koncelebransom, a dopiero później asystującym mu diakonom (OWMR 239). Zasadniczo można przekazać pokój za pomocą podania ręki i wypowiedzenia słów: "Pokój Pański niech zawsze będzie z Tobą" lub, w formie skróconej; "Pokój z Tobą". Odpowiedź na te słowa brzmi: Amen (OWMR 154). "Wypada jednak, aby każdy przekazywał z umiarem znak pokoju tylko osobom najbliżej stojącym" (OWMR 82).
Niegdyś jednak znak pokoju występował tuż przed ofiarowaniem darów na ołtarzu. W Piśmie świętym czytamy bowiem: "Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj" (Mt 5,23-24). Jednak już w V w. utrwalał się zwyczaj przekazywania sobie znaku pokoju (wtedy jeszcze przez pocałunek) przed spożyciem Komunii św. Papież Grzegorz Wielki, przenosząc modlitwę Ojcze nasz po wielkiej doksologii ("Przez Chrystusa...") ugruntował znaczenie znaku pokoju, jako przygotowania do Komunii. Wstęp do mszału Pawła VI (czyli stosowanego dziś) mówi: wierni "wyrażają wzajemnie miłość, zanim będą uczestniczyć w jednym chlebie" (nr 56), a Nowe OWMR pisze: "wierni okazują sobie trwającą w Kościele komunię i miłość, zanim przyjmą Najświętszy Sakrament" (OWMR 82).
Znak pokoju to nie tylko pogodzenie się czy jakaś zewnętrzna forma serdeczności. Przekazujemy sobie pokój Chrystusowy, który jest prawdziwym Bożym darem; pokój jakiego nie potrafimy zbudować sami - "nie tak jak daje świat (por. J 14,27).


Nałożenie rąk
Ręka jest organem o szczególnej wymowie znaczeniowej. Spośród gestów wykonywanych rękami, najbardziej wymownym jest gest nałożenia rąk. W liturgii obrzęd ten należy do najstarszych. Sięga on czasów Chrystusa Pana, który wielokrotnie nakładał ręce na dzieci lub na chorych (Mk 7,33; 10,16; Łk 4,40; Dz 6,6; 2 Tm 1,6).
Znaczenie nałożenia rąk zależy od obrzędu, w którym się je stosuje. Nakłada się ręce przy udzielaniu błogosławieństwa (np. prymicyjnego), w którym oznacza ono łaskawość Boga w Trójcy Jedynego, który jest źródłem wszelkiej świętości.
W obrzędzie sakramentu bierzmowania, nałożenie ręki z równoczesnym namaszczeniem olejem krzyżma oznacza, że Duch Święty udziela się bierzmowanemu jako Dar.
W obrzędzie sakramentu święceń nałożenie rąk oznacza przekazanie władzy kapłańskiej. Ponieważ Chrystus często kładł ręce na chorych, których uzdrawiał, dlatego gest ten wszedł do obrzędu namaszczenia chorych.
W każdym z wyżej wymienionych obrzędów znaczenie nałożenia rąk jest materią sakramentu, którą wyjaśnia tekst modlitwy towarzyszącej, zwanej formą sakramentu.
Opętanych uważano za chorych, dlatego przy odmawianiu nad nimi egzorcyzmów, kładziono na nich ręce. Stąd też przy obrzędzie chrztu modlitwa z egzorcyzmem połączona jest z nałożeniem ręki. Nałożenie to jest znakiem ochrony ochrzczonego przed atakami szatana, który jest panem wszelkiego zła. Oznacza także zadanie rozwijania otrzymanego daru życia Bożego, czyli łaski uświęcającej, który powierza się rodzicom i rodzicom chrzestnym.
We Mszy św. wyciąga się ręce nad darami ofiarnymi podczas modlitwy skierowanej do Bogo Ojca, o zesłanie Ducha Świętego, aby "dary te stały się Ciałem i Krwią Jezusa Chrystusa" (tzw. epikleza). Gdy na końcu Mszy św. celebrans udziela błogosławieństwa w formie uroczystej (tzw. modlitwa nad ludem - oratio super populum), wyciąga ręce nad wiernymi, wypowiadając słowa błogosławieństwa.
Warto zauważyć, iż w czasie bierzmowania świadek kładzie osobie bierzmowanej prawą dłoń na ramieniu, co także jest getsem zbliżonym do nałożenia ręki. Jest to jakby wzięcie odpowiedzialności za daną osobę.
Gest nałożenia, w formie wyciągnięcia ręki, na penitentem, towarzyszy także formule rozgrzeszenia ("Bóg Ojciec miłosierdzia, który pojednał świat ze sobą...") wypowiadanej przez szafarza sakramentu w czasie spowiedzi.


Rozłożenie rąk


Rozłożenie rąk i wzniesienie ich nieco w górę tak, jak kapłan trzyma je podczas odmawiania modlitw mszalnych, to najstarsza forma postawy modlitewnej, przekazanej przez liturgię. Gest ten oznacza, że adresatem modlitwy jest Pan Bóg. Symbolizuje człowieka, który z całą ufnością zwraca się do Boga i oczekuje od Niego pomocy.
Chrześcijanie starożytni w tej postawie upatrywali również podobieństwo do Zbawiciela modlącego się na krzyżu. Tertulian tak o tym pisał: "My nie tylko podnosimy ręce, lecz także rozkładamy, wzorując się na cierpieniach Pana Jezusa i wyznajemy Go w modlitwie". Dlatego też malowidła katakumbowe przedstawiają liczne postacie w tej postawie modlitewnej (orantes). Postawa ta w starożytności chrześcijańskiej praktykowana była powszechnie.
Obecnie w liturgii Mszy świętej kapłan z rozłożonymi rękami recytuje lub śpiewa te modlitwy mszalne, które pochodzą od czasów przed karolińskich. Są to:
  • kolekta
  • modlitwa nad darami
  • modlitwa Eucharystyczna
  • modlitwa Pańska
  • modlitwa po Komunii (postcommunio)
Do wiernych kapłan zwraca rozłożone ręce gdy ich pozdrawia ("Pan z wami:), uświadamiając im obecność Pana i gdy wzywa ich do modlitwy o przyjęcie przez Boga darów ofiarnych ("módlcie się, aby moją i waszą ofiarę..."). Wierni ani usługujący nie wykonują gestu rozłożenia rąk. Diakon wykonuje ten gest tylko gdy pozdrawia wiernych poza Mszą świętą (np. przed błogosławieństwem).


Złożenie rąk

Znalezione obrazy dla zapytania złożenie rąk w liturgiiZnalezione obrazy dla zapytania złożenie rąk w liturgii

Od XIII w. zaczął się rozpowszechniać nowy zwyczaj składania rąk z wyprostowanymi palcami. Zwyczaj ten praktykowany był tak w liturgii, jak i poza liturgię. Ten sposób składania rąk wywodzi się z frankońskiej formy składania hołdu zwierzchnikowi (tzw. homagium). Wasal ze złożonymi rękami występował przed swoim suwerenem, otrzymując od niego zewnętrzny znak inwestytury. Obrzęd ten wszedł do święceń kapłańskich, gdzie nowo wyświęcony kapłan swoje złożone ręce wkłada w ręce biskupa, przyrzekając mu i jego następcom posłuszeństwo i szacunek. W liturgii Mszy św. np. kapłan trzyma ręce złożone podczas procesji do ołtarza, podczas aktu pokutnego, hymnu Chwała na wysokości Bogu, wyznania wiary. Wierni składają w ten sposób ręce przy modlitwie, tak podczas liturgii, jak i poza nią.
Składanie rąk przy modlitwie symbolizuje wzniesienie duszy do Boga i oddanie Mu się z wiarą. Jest znakiem poddania się Jego woli, jako najwyższemu Panu.
Złożenie rąk ze splecionymi palcami według Pliniusza i Owidiusza miało w starożytności znaczenie magiczne: miało chronić przed demonami i siłami tajemnymi. W czasach starochrześcijańskich tylko w pojedynczych wypadkach pojawiał się jako gest modlitewny i to przy modlitwie prywatnej, rzadziej w liturgii.
Składanie skrzyżowanych rąk na piersiach, w liturgii występowało wyjątkowo (np. Suscipe ("Niech Pan przyjmie ofiarę z rąk twoich") w liturgii benedyktyńskiej). Sposób ten praktykowany jest czasem prywatnie jako postawa ułatwiająca skupienie modlitewne.
Gdy jako ministrant nie niesiesz żadnego przedmiotu, albo gdy nie masz w ręku modlitewnika - śpiewnika, wtedy złóż swoje ręce. Ręce powinny być zawsze złożone na wysokości piersi i stale skierowane ku górze. Kiedy łączymy nasze ręce razem i składamy je do modlitwy, wtedy znaczy to: my gromadzimy się, zwracamy się do Boga, oddajemy Mu siebie samych!


Bicie się w piersi

Znalezione obrazy dla zapytania bicie w pierś w liturgii
Jest to znak pokory, skruchy i szczerego żalu za grzechy. Podczas wykonywania tego gestu wskazujemy na serce człowieka, gdyż "z serca pochodzą złe myśli, zabójstwa, cudzołóstwa, czyny nierządne, kradzieże, fałszywe świadectwa, przekleństwa" (Mt 15,19). W Biblii wzmiankę o biciu się w piersi znajdujemy w Łk 23,48, gdzie tłumy wracające z egzekucji Jezusa "biły się w piersi", na znak poczucia winy i żalu. W Eucharystii gest ten wykonujemy:
  • w czasie III formy aktu pokuty na słowa: "moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina"
Celebrans i koncelebransi:
  • w czasie Mszy gdzie używa się Kanonu Rzymskiego (I Modlitwy Eucharystycznej) na słowa: również nam: twoim grzesznym sługom..."
Niedyś gest bicia się w piersi był dużo częstszy; do dziś wielu ludzi bije się w piersi na słowa: "Panie nie jestem godzien..." przed Komunią św. Mimo, iż nie jest to gest przewidziany przez przepisy liturgiczne, jest to jednak jako wyraz prywatnej pobożności, można go zachować. Gest ten oznacza nasze oczyszczenie serca. Ponadto jest jakby "obudzeniem sumienia", które może jeszcze śpi.


Obmycie rąk


Jest to gest obmycia rąk kapłana, symbolizujący wewnętrzne obmycie z ludzkich nieprawości. Geneza gestu obmycia rąk jest jednak zupełnie inna. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa podczas ofiarowania nie składano pieniędzy, ale najczęściej jakieś dary natury: owoce, chleby, bydło itd. Kapłan musiał każdej ofiary przynajmniej dotknąć. Gdy już skończył przyjmować dary miał zazwyczaj brudne ręce. Stąd wziął się zwyczaj obmywania rąk, który z biegiem historii nabrał w liturgii znaczenia symbolicznego (OWMR 76).
OWMR 76 poucza, iż "kapłan, stojąc z boku ołtarza umywa ręce, wyrażajac tym obrzędem pragnienie duchowego oczyszczenia". W czasie, gdy ministrant obmywa wodą z lawaterza dłonie kapłana, ten wypowiada słowa: "Obmyj mnie Panie z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego". Gest obmycia rąk jest szczególnie uwidoczniony we Mszy św. z udziałem biskupa. Ceremoniał biskupi opisując przybycie i przygotowanie biskupa do celebracji w nr 126 przewiduje obmycie rąk w zakrystii przed nałożeniem szat liturgicznych. Obmycie rąk biskupa następuje także po przyjęciu i udzielaniu Komunii św. (nr 166).


Znak krzyża
Znak krzyża jest gestem najczęściej wykonywanym gestem przez katolików. Symbolizuje on krzyż, na którym umarł Chrystus. Dla Żydów był on hańbą, dla Greków i Rzymian głupstwem, dla Chrześcijan zaś; oznaczał zbawienie. Znak krzyża jest wyznaniem wiary w Boga Trójjedynego - Ojca, Syna i Ducha Świętego. Wykonując znak krzyża na samych sobie, niejako sami wyrażamy gotowość na ukrzyżowanie siebie.
Wyróżniamy dwa rodzaje znaków krzyża: duży i mały. W czasie Mszy św. duży znak krzyża wykonujemy:
  • Na rozpoczęcie Eucharystii na słowa: "W imię +Ojca i Syna i Ducha Świętego..." (czyni go także celebrans).
  • Na pokropienie wodą święconą, zastępujące akt pokuty (aspersja).
  • W czasie błogosławieństwa końcowego: "Niech Was błogosławi Bóg wszechmogący: +Ojciec i Syn i Duch Święty".
Kapłan wykonuje znak krzyża nad ludem w czasie błogosławieństwa końcowego. Biskup blogosławi lud czyniąc trzykrotnie znak krzyża nad ludem (OWMR 167). Ponadto duży znak krzyża na sobie wykonuje celebrans i koncelebransi w Kanonie Rzymskim (1 modlitwa eucharystyczna) na słowa: "abyśmy przyjmując z tego ołtarza Najświętsze Ciało i Krew Chrystusa, otrzymali obfite + błogosławieństwo i łaskę".
Mały znak krzyża wykonujemy przed Ewangelią, znacząc kciukiem małe znaki krzyża na na czole, ustach i piersi w czasie słów, wypowiadanych przed diakona lub prezbitera: "Słowa Ewangelii według świętego ..." +.
Znak krzyża wykonują rodzice na czołach dzieci błogosławiąc je, możemy go czynić na bochenku chleba, który zamierzamy przekroić, przechodząc obok kościoła, jako prosty akt strzelisty... Jednym słowem: zawsze, dając świadectwo wierze, która przenika nasze życie.
Warto nadmienić, że czynności takie jak: dzwonienie, gongowanie nie są stricte gestami liturgicznymi.

DZWONKI I GONG PODCZAS MSZY ŚW.
Gdy śpiewana (lub mówiona) jest aklamacja na Mszy Św.  „Święty, Święty, Święty Pan Bóg zastępów…”, ministranci podchodzą do dzwonków i gongu. Po aklamacji kapłan wypowiada modlitwę zwaną z języka łacińskiego postsanctus. Zwykle rozpoczyna się ona słowami: „Zaprawdę święty jesteś, Boże… lub podanymi poniżej w tabelce”. Gdy postsanctus się kończy (najczęściej można to rozpoznać po tym, że kapłan składa ręce) ministrant dzwoni 3 razy, aby oznajmić wiernym potrzebę uklęknięcia na czas przeistoczenia.
Należy pamiętać, że znakiem, po którym rozpoznaje się moment dzwonienia, NIE ZAWSZE muszą być złożone ręce kapłana. Nauczenie się na pamięć tekstów wszystkich możliwych w liturgii modlitwpostsanctus też jest wskazane i przydatne. Najlepszy przykład to tzw. Kanon Rzymski, czyli I modlitwa eucharystyczna, w przypadku której zadzwonić należy dopiero wtedy, gdy ksiądz złoży ręce po raz czwarty. Warto zapamiętać, że modlitwa przed dzwonieniem zawsze jest krótsza w dni powszednie, a dłuższa w niedziele i uroczystości. Jednak umiejętność bezbłędnego wyczucia momentu dzwonienia wykształcić możemy w pełni jedynie dzięki ministranckiemu doświadczeniu, regularnemu i częstym służeniu na Mszy.
W gong uderza się w naszej parafii dwukrotnie z dołu do góry  najpierw w czasie przeistoczenia chleba w Ciało Pańskie po słowach; 
Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy:
to jest bowiem ciało moje,
które za was będzie wydane.
, a następnie w czasie przeistoczenia wina w Krew Pańską po słowach:
Bierzcie i pijcie z niego wszyscy:
to jest bowiem kielich krwi mojej
nowego i wiecznego przymierza,
która za was i za wielu będzie wylana
na odpuszczenie grzechów.
To czyńcie na moją pamiątkę.
Gdy kapłan klęka po przeistoczeniu wina, ministrant ponownie dzwoni 3 razy dzwonkami.

„Baranku Boży”
Podczas aklamacji „Baranku Boży” ministrant podchodzi do dzwonków. Gdy po zakończonym trzykrotnym śpiewie aklamacji kapłan klęka ministrant dzwoni trzykrotnie.





Jak używać dzwonków i gongu w czasie Modlitw Eucharystycznych?
Dzwonki zwracają uwagę uczestnikom liturgii na coś szczególnego i ważnego!

Niedziela i święta
Dzień powszedni

I Modlitwa Eucharystyczna (Kanon Rzymski)
"...zachowaj nas od wiecznego potępienia i dołącz do grona swoich wybranych"


II Modlitwa Eucharystyczna
”…Przez Chrystusa prosimy Ciebie, wszechmogący Boże"


II Modlitwa Eucharystyczna
"...źródło wszelkiej świętości";

III Modlitwa Eucharystyczna
"…i zesłał na Apostołów Ducha Świętego"


III Modlitwa Eucharystyczna
"...składał Tobie ofiarę czystą"

IV Modlitwa Eucharystyczna
"...i dopełnia wszelkiego uświęcenia"


V Modlitwa Eucharystyczna
"...wyjaśnia nam Pisma i łamie dla nas chleb"


I Modlitwa Eucharystyczna o tajemnicy pojednania
"...abyśmy byli świętymi, jak Ty jesteś święty"


II Modlitwa Eucharystyczna o tajemnicy pojednania
"...abyśmy także my dawali siebie braciom"


I Modlitwa Eucharystyczna z udziałem dzieci
"...dlatego przynieśliśmy chleb i wino, które otrzymaliśmy od Ciebie"


II Modlitwa Eucharystyczna z udziałem dzieci
"…Za to wszystko niech Jezus będzie błogosławiony"


III Modlitwa Eucharystyczna z udziałem dzieci
"...bo chce, abyśmy czynili to, co On uczynił"

Dzwonki zwracają uwagę uczestnikom liturgii na coś szczególnego i ważnego. Zgodnie z przepisami liturgicznymi do Spraw Liturgii, podczas Mszy świętej używamy dzwonków w następujących momentach:
ZAPOWIEDŹ PRZEISTOCZENIA
- gdy kapłan po modlitwie (np. ,,Zaprawdę Święty jesteś Boże, Źródło wszelkiej Świętości…”) , podczas której trzyma ręce wyciągnięte nad kielichem, składa ręce nad tymże kielichem; DZWONIMY DZWONKAMI 3X.

PODNIESIENIE
- podczas podniesienia Hostii Świętej; UDERZAMY W GONG 2x.
- podczas podniesienia kielicha; UDERZAMY W GONG 2x.

ZAPOWIEDŹ KOMUNII ŚWIĘTEJ
- bezpośrednio po zakończeniu recytacji lub śpiewu ,,Baranku Boży…, Obdarz Nas Pokojem”; DZWONIMY DZWONKAMI 3x.
- gdy ostatni kapłan przyklęka przed zamknięciem tabernakulum; DZWONIMY DZWONKAMI 3x

PODCZAS WYSTAWIENIA NAJŚWIĘTSZEGO SAKRAMENTU

- gdy zaczynamy śpiewać

Niechaj będzie pochwalony.
Od nas wszystkich uwielbiony,
Przenajświętszy sakrament,
Ten niebieski testament.

Niechaj będzie pochwalony,
Od nas wszystkich uwielbiony,
Przenajświętszy sakrament,
Ten niebieski testament.

Niechaj będzie pochwalony,
Od nas wszystkich uwielbiony,
Przenajświętszy sakrament,
Ten niebieski testament

lub
Przed tak wielkim Sakramentem
Upadajmy wszyscy wraz,
Niech przed Nowym Testamentem
Starych praw ustąpi czas.
Co dla zmysłów niepojęte,
Niech dopełni wiara w nas.
Bogu Ojcu i Synowi
Hołd po wszystkie nieśmy dni.
niech podaje wiek wiekowi
Hymn triumfu, dzięki, czci.
A równemu im Duchowi
Niechaj wieczna chwała brzmi.
Amen. 
zaczynamy dzwonić w sposób ciągły i kończymy na koniec pieśni.
- gdy zaczynamy śpiewać przed błogosławieństwem Najświętszym Sakramentem
 O Zbawcza Hostio, godna czci
Co lud do niebios wiedziesz bram.
Znój srogi nęka wiernych Ci,
Daj siłę, pomoc ześlij nam.

Jednemu w Trójcy Władcy ziem
Niech będzie chwała w każdy czas;
Niech On wieczystym życiem swym,

W ojczyźnie rajskiej darzy nas. Amen
zaczynamy dzwonić i kończymy na koniec pieśni a po niej gdy kapłan błogosławi Najświętszym Sakramentem; UDERZAMY W GONG 3x- pierwszy raz gdy unosi monstrancje z Najświętszym Sakramentem do góry, drugi  raz gdy zwróci się w lewo  a trzeci gdy zwróci się w prawo. 

ministrant który jest przy gongu, po błogosławieństwie pomaga księdzu zdjąć welon i zabiera go a ministrant przy dzwonkach gdy ksiądz schowa Najświętszy sakrament w tabernakulum po przyklęknięciu dzwoni trzy razy


-------------------------------------

Struktura Mszy Świętej
Msza święta składa się z dwóch części: z Liturgii Słowa i Liturgii Eucharystycznej ściśle ze sobą połączonych, tworzących razem jeden akt kultu. Pozostałe obrzędy rozpoczynają i kończą liturgię mszalną. Poszczególne części Mszy Świętej obejmują różne elementy: modlitwy, czytania, pozdrowienia, aklamacje, obrzędy, znaki i procesje. W pewnych momentach Mszy zachowujemy święte milczenie.
      I.        Obrzędy wstępne:
             o     Wejście z towarzyszącym śpiewem
             o     Pozdrowienie wiernych
             o     Słowo wprowadzenia (dowolne)
             o     Akt pokutny
             o     Kyrie eleison (o ile nie zaszło w akcie pokutnym)
           o     Gloria in excelsis Deo (Chwała na wysokości Bogu)
             o     Modlitwa
     II.        Liturgia Słowa Bożego:
             o     Czytania biblijne
             o     Śpiewy między czytaniami
             o     Sekwencja
             o     Ewangelia
             o     Homilia
             o     Wyznanie wiary
             o     Modlitwa powszechna
    III.        Liturgia ofiary (Eucharystyczna):
             o     Przygotowanie darów ofiarnych
             o     Modlitwa Eucharystyczna
             o     Obrzędy komunijne
    IV.        Obrzędy końcowe:
             o     Ogłoszenia duszpasterskie
             o     Pozdrowienie wiernych i błogosławieństwo
             o     Rozesłanie


Kolor szat liturgicznych

W liturgii Kościoła wprowadzenie różnych kolorów opierało się na ich wymowie symbolicznej, powszechnie znanej i przyjmowanej.
Pierwsze ślady reguł liturgicznych odnoszących się do kolorów, pochodzą z IX wieku. W XII w. w Rzymie ustalił się pewien zestaw kolorów liturgicznych. Na początku XIII w. zestaw ten opisał papież Innocenty III (+ 1216). Od tego czasu nie było większych zmian w doborze kolorów liturgicznych. W najnowszym, obecnie używanym mszale Pawła VI czytamy: "Co do koloru szat liturgicznych należy zachować tradycję" (nr 308).

http://www.ministranci.archidiecezja.katowice.pl/liturgia,kolory-szat

Kolor biały

Kolor biały symbolizuje czystość, niewinność, radość i światło oraz nastrój świąteczny. Szat liturgicznych koloru białego używa się:
- w Oficjach i Mszach Okresu Wielkanocnego i Narodzenia Pańskiego,
- w święta i wspomnienia Chrystusa Pana z wyjątkiem tych, które dotyczą Jego Męki,
- w święta i wspomnienia Najświętszej Maryi Panny,
- Świętych Aniołów,
- Świętych - którzy nie byli męczennikami,
- w uroczystość Wszystkich Świętych (l listopada),
- św. Jana Chrzciciela (24 czerwca),
- w święta św. Jana Ewangelisty (27 grudnia),
- Katedry św. Piotra (22 lutego)
- i Nawrócenia św. Pawła (25 stycznia).Kolor biały może zastępować wszystkie inne kolory.

Kolor czerwony


Kolor czerwony jest znakiem walki i krwi, męczeństwa, jak również ognistych języków, w postaci których Duch Świętych zstąpił na apostołów w Wieczerniku.
Szat liturgicznych koloru czerwonego używa się w niedzielę Męki Pańskiej (Palmową), w Wielki Piątek, w niedzielę Zesłania Ducha Świętego, w Mszach ku czci Męki Pańskiej, w główne święta Apostołów i Ewangelistów oraz dni Świętych Męczenników.

Kolor zielony


Kolor zielony symbolizuje nadzieję, młodość, sprawiedliwość oraz odrodzenie.
Szat liturgicznych koloru zielonego używa się w niedziele i dni powszednie Okresu Zwykłego.

Kolor fioletowy

Kolor fioletowy wskazuje na oczekiwanie na spotkanie z Jezusem i na ducha pokuty. Symbolizuje również żałobę oraz godność (np. strój biskupa czy prałata). Używany jest podczas Adwentu, w Wielkim Poście i w liturgii za zmarłych. Można używać go zamiast czarnego.

Kolor czarny

Kolor czarny oznacza żałobę i pokutę. Może być używany we wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych (2 listopada) i podczas Mszy pogrzebowych dorosłych.

Kolor różowy

Kolor różowy podkreśla radość z bliskości Pana i przerwę w dyscyplinie pokutnej. Używany jedynie w trzecią niedziele Adwentu (niedziela Gaudete) i czwartą niedziele Wielkiego Postu (niedziela Laetare).

Kolor złoty


Kolor złoty jest używany wymiennie - zastępuje wszystkie inne kolory liturgiczne, poza fioletowym i czarnym. Ponadto stosowany jest w czasie najważniejszych, uroczystych celebracji. Kolor złoty symbolizuje bowiem bogactwo i honor.

PRZEDMIOTY LITURGICZNE
http://www.ministranci.archidiecezja.katowice.pl/liturgia,przedmioty-liturgiczne



Prawidłowo złożony kielich do Mszy Św. -stawiamy kielich, na kielich puryfikaterz, na puryfikaterz patenę, na patenę hostię do Mszy Św., na patenę palkę, na palkę korporał a na całość jeżeli w danej parafii się używa welon





Chleb i wino


 Chleb i wino są elementami niezbędnymi do sprawowania Mszy św. Do przeistoczenia używa się, za przykładem Chrystusa, nie kwaszonego chleba pszennego i wina z małą domieszką wody.
Chleb w życiu człowieka jest niezastąpiony i jego wymowa znaczeniowa ma dlatego wielką siłę, także w liturgii. Chleb, jak człowiek, wyrasta z ziemi. Jest darem Bożym.
Początkowo wierni przynosili ze sobą na zgromadzenie eucharystyczne normalne, domowe chleby, często kwaszone, w kształcie pełnego koła lub wieńca. Od VIII w. na Zachodzie chrześcijańskim zaczęto konsekrować chleb wyłącznie nie kwaszony, naśladując Ostatnią Wieczerzę.
Do przeistoczenia starano się zawsze używać chleb lepszego gatunku. Chleb konsekrowany łamano na mniejsze kawałki, stosownie do ilości przystępujących do Komunii świętej. Od IX w., a powszechnie od XII w. wypiekano gotowe hostie. Z wielkiego szacunku dla ich przeznaczenia, wytłaczano na nich wizerunek Chrystusa lub inne symbole związane z Jego Ofiarę, a przy ich wypiekaniu, szczególnie w klasztorach, brali udział kapłani i diakoni ubrani w alby i śpiewający psalmy.
Wino w starożytności należało do artykułów koniecznych do życia, jak chleb i woda. W Starym Testamencie czytamy iż Bóg powierzył troskę o winnice człowiekowi. Ich owoce raduję serce (Ps 103,15), pozwalają zapomnieć o trudzie i zmęczeniu. Stąd do uroczystych uczt należał kielich z winem, nad którym odmawiano specjalną modlitwę dziękczynną. Stąd też nie zabrakło kielicha także przy Ostatniej Wieczerzy, będącej uroczystą ucztą paschalną i równocześnie pożegnalną.
Chleb i wino z jednej strony symbolizują człowieka, jego pracę i trud wkładany w ich produkcję, a z drugiej strony symbolizuję Chrystusa, który sam, zapowiadając ustanowienie Eucharystii, nazwał siebie chlebem żywym (J 6,48) i winnym szczepem z tkwiącymi w nim licznymi gałązkami (J 15,1), symbolizującymi zjednoczenie wiernych z Chrystusem i udział w Jego Bóstwie. Zatem zarówno chleb jak i wino są symbolami ludzkiej pracy, potu, zabiegów o utrzymanie życia biologicznego - po przeistoczeniu staję się one pokarmem duchowym, podtrzymującym życie nadprzyrodzone.
O symbolice tkwiącej w chlebie i winie często wzmiankowali pisarze i Ojcowie Kościoła. Symbolikę tę trafnie podsumowała pieśń eucharystyczna: "Jeden chleb, co zmienia się w Chrystusa Ciało, z wielu ziaren pszenicznych się rodzi. Jedno wino, co się Krwią Chrystusa stało, z soku wielu winnych gron pochodzi. Jak ten chleb, co złączył złote ziarna, tak niech miłość złączy nas ofiarna. Jak ten kielich łączy kropel wiele, tak nas, Chryste, w swoim złącz Kościele".
Ogólne wprowadzenie do mszału Pawła VI, na temat omawianej symboliki pisze:
"Natura znaku domaga się tego, by materia służąca do sprawowania Eucharystii miała wygląd pokarmu. Wynika stąd, że chleb eucharystyczny, jakkolwiek nie kwaszony i w formie tradycyjnej, powinien być tak sporządzony, aby kapłan w czasie Mszy z ludem mógł rzeczywiście przełamać hostię na kilka części i rozdzielić przynajmniej niektórym wiernym. Nie wyklucza się jednak małych hostii, gdy wymaga tego większa liczba przyjmujących Komunię św. lub inne racje duszpasterskie. Czynność łamania chleba, która w okresie apostolskim dała nazwę Eucharystii, ujawni moc i wymowę znaku jedności wszystkich w jednym chlebie. Będzie też znakiem miłości, ponieważ jeden chleb dzieli się między braci" (nr 283).

 Woda




Woda jako jeden z elementów koniecznych do życia, odgrywa ważną rolę także w kultach religijnych. Szczególnie w wodzie żywej, to znaczy tryskającej ze źródeł i płynącej w rzekach, dopatrywano się czegoś świętego i leczącego. Ludy krajów pustynnych dobrze wiedzą co znaczy życiodajna woda. Na pustynnym Wschodzie w starożytności istniał kult źródeł i rzek, w których zanurzano się dla oczyszczenia wewnętrznego, moralnego. Obmycia rytualne o charakterze religijny m istniały również u Greków, Rzymian i Żydów (Wj 30,18; Lb 19,7). Do tego nurtu włączyli się również chrześcijanie, dokonując symbolicznych obmyć rąk, co stało się powszechnym zwyczajem.
W epoce pokonstantyńskiej, w oparciu o wzory antyczne, chrześcijanie zakładali własne baseny przy bazylikach, dla obmyć sakramentalnych, jak świadczą o tym Tertulian, Hipolit Rzymski i Klemens Aleksandryjski.
W chrześcijaństwie najważniejsze było obmycie z grzechów w sakramencie chrztu świętego. W wodzie chrztu symbolika widziała rodzicielkę użyźnioną przez Ducha Świętego i wydającą na świat dzieci Kościoła (l Kor 6,11).
Woda święcona miała zastosowanie w różnych czynnościach liturgicznych. Najstarsza wzmianka o wodzie święconej znajduje się w Aktach Piotra i Tomasza, pochodzących z III wieku. Natomiast tekst modlitwy na poświęcenie wody zachował się z IV w. w Eulogium Serapiona, biskupa z Thumis oraz w Konstytucjach Apostolskich.
Na Zachodzie chrześcijańskim wiadomość o wodzie święconej sięga VI wieku. Już wtedy do wody święconej wsypywano sól. Starożytni Rzymianie upatrywali w tym siłę odpędzającą choroby i demony. Widziano w tym również paralelę do opowiadania biblijnego według którego Elizeusz wrzucił sól do źródeł Jerycha i wody zostały uzdrowione.
Początkowo wody święconej używano do skraplania mieszkań, dla odpędzenia złych mocy. Dopiero w VIII w. wprowadzono aspersję niedzielną jako przypomnienie chrztu, jego skutków i zobowiązań. Pierwotnie poświęcano wodę w mieszkaniach wierzących, a od VI w. w kościołach. Modlitwa w Agendzie katowickiej uwzględnia bogatą symbolikę wody święconej. Brzmi ona:

"Wszechmogący, wieczny Boże, wysłuchaj błagania Twojego ludu, który wspomina Twoje wielkie dzieła przedziwnego stworzenia i odkupienia. W swojej dobroci stworzyłeś wodę, aby użyźniała suchą ziemię, a nasze ciała oczyszczała i pokrzepiała. Ty okazałeś nam swoje i wielkie miłosierdzie, kiedy przeprowadziłeś naród wybrany przez wody Morza Czerwonego i uwolniłeś go z niewoli egipskiej, a potem na pustyni gasiłeś jego pragnienie życiodajną wodą. W obrazie żywej wody prorocy zapowiadali Nowe Przymierze, które zawarłeś z ludźmi, przez Chrystusa Pana naszego. On to uświęcił wody Jordanu i sprawił, że przez odradzające źródło chrzcielne grzeszni ludzie stają się nowym stworzeniem. Uświęć, Panie, tę wodę, aby była znakiem chrztu świętego, który przyjęliśmy w zaraniu naszego życia".

 Kielich i patena




Kielich (łac. calix) i patena (łac. patane - misa) należą do najgodniejszych naczyń liturgicznych, w nich bowiem spoczywają postacie eucharystyczne.
Przez pierwsze tysiąclecie chrześcijaństwa Komunii św. udzielano wszystkim pod obiema postaciami, dlatego naczynia te wtedy były znacznie większe niż dzisiaj. Kielich zaopatrzony był w dwa uchwyty dla podtrzymywania go, zwykle przez diakona. Zanikanie Komunii św. pod obiema postaciami powodowało zmniejszanie się kielicha i także pateny, do dzisiejszych rozmiarów.
W różnych epokach kielich przybierał różne charakterystyczne kształty i misterne ozdoby, co związane były z wyjątkową czcią, wynikającą z jego przeznaczenia. Duża początkowo patena służyła do składania na niej chleba przeznaczonego do przeistoczenia i łamania dla rozdawania go wiernym. W miarę stosowania coraz mniejszych hostii, zmniejszała się i patena. Obecnie niewiele wystaje one poza obręb czary kielicha.
Coraz częściej mówi się o większej patenie, by mogła pomieścić hostię celebransa i komunikanty przeznaczone dla wiernych. To tak zwna paten głęboka.
Symbolika kielicha i pateny związana jest z ich stosowaniem w liturgii. Według dawnego pontyfikatu patena i kielich symbolizują nowy grób Pański, ponieważ służą do składania w nich Ciała i Krwi Chrystusa Eucharystycznego.
Ponadto naczynia te przypominają Wieczernik, gdzie "Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał go i dał uczniom, mówiąc: Bierzcie i jedzcie, to jest moje ciało. Następnie wziął kielich, dzięki czynił, i dał im, mówiąc: Pijcie z niego wszyscy; bo to jest moja krew, Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów" (Mt 26,26-28; Mk 14,22-25; Łk 22,15-20;1 Kor 11,23-25).



Istnieje także patena przeznaczona do podstawiania jej pod brodę przyjmującego Komunię przez ministanta. Ministrant powinien zasadniczo stać po prawej stronie szafarza Komunii - jeśli jednak Komunia jest udzielana pod dwiema postaciami, winien on stać po lewej stronie (po drugiej stoi akolita lub szafarz z kielichem Krwi Pańskiej). Patena ta posiada rączkę do trzymania i winna być oczyszczona z okruchów przez akolitę, diakona lub prezbitera po zakończeniu rozdawania Komunii. Do praktykowania tego zachęca Instrukcja o Eucharystii, zatytułowana "Sakrament Odkupienia": "Należy utrzymać zwyczaj trzmania pateny podczas komunii wiernych, ażeby zapobiec upadnięciu hostii lub jej fragmentu na ziemię" (RS 93).

Rurka
Zwana fistula (łac. fistula, calamus) rurka do spożywania Komunii św. pod postacią wina; niegdyś bardzo często używana. Teraz raczej tylko w okolicznościach, gdy ktoś nie może np. ze względu na chorobę; przyjmować Komunii pod postacią chleba i pić wina z kielicha (OWMR 245). Do spożywania w ten sposób postaci eucharystycznych stosuje się także czasem łyżeczkę łac. cochlear).

Puszka (cyborium)


Puszka należy do naczyń liturgicznych związanych bezpośrednio z Eucharystią. Służy ona do przechowywania komunikantów konsekrowanych, a także przy udzielaniu wiernym komunii św. W historii puszka miała różne rozmiary i różne kształty. W okresie baroku przybrała kształt zamykanego pucharu. W tej formie używana jest do dnia dzisiejszego.
Na puszkę nakłada się sukienkę potocznie zwaną welonem, jako znak czci dla Najświętszego Sakramentu. Sukienka ta obowiązuje od 1614 roku, przepisanana przez Rytuał Rzymski. Często sukienka jest misternie haftowana.


Istnieje także przedmiot liturgiczny, zwany pyxis - jest to mała puszka do przechowywania komunikantów w bursie.



Monstrancja


(z łac. monstrare - pokazywać) - naczynie liturgiczne służące do ukazywania Ciała Pańskiego wiernym, w celu Jego adoracji, a także błogosławienia Nim. Swoją formę zawdzięcza relikwiarzom, stąd najstarsze monstrancje, które powstały w średniowieczu (kiedy w 1264 r. ustanowiono uroczystość Bożego Ciała), mają kształt wieżyczek lub gotyckich kościołów.
Późniejsze, barokowe monstrancje przypominają słońce otoczone promieniami, czasem krzyż, krzew róży lub serce. Te typy monstrancji najczęściej występują w naszych kościołach. Zabytkowe monstrancje bywają niekiedy bardzo duże, przekraczając wysokość 1 m. Najstarsza polska jest monstrancja ufundowana przez Władyslawa Jagiełłę, dla konwentu karmelitów w Poznaniu 

Kustodia
Kustodia (łac. custodiere - ochraniać, ukrywać, strzec) jest to naczynienie liturgiczne, wykonane z metalu, w formie puszki z nóżką; pozłacane od środka. Posiada ono małe "drzwiczki", przez które wkłąda się lub wyjmuje Najświętszy Sakrament. Kustodia służy do przechowywania Najświętszego Sakramentu w postaci chleba w tabernakulum. Z niego wyjmuje się kustodię przed umieszczeniem Chleba w monstrancji. Gdy brak monstrancji, kustodia może służyć do wystawiania Najświętszego sakramentu do publicznej adoracji.

Korporał


Korporał jest to kwadratowe płótno, składane na 9 części, na którym rozkłada się naczynia liturgiczne (tj. kielich, patena, monstrancja).

Pierwotnie miał on wymiary 50 x 50 cm, dziś zaś dopuszczane są różne jego wymiary. Według niektórych komentatorów korporał symbolizuje całun, w którym Ciało Pańskie spoczywało w grobie. Na korporale znajduje się mały, czerwony krzyżyk.

Puryfikaterz


Puryfikaterz (od łac. puro - czyszczę, purificatio - obmycie) jest złozonym na trzy części prostokątym ręczniczkiem o wymiarach ok. 40 cm x 25 cm, którym wyciera się kielich, patenę i puszkę po wypłukaniu ich wodą (obmycie i wytarcie naczyń liturgicznych nazywamy puryfikacją).

Ręczniczek


Ręczniczek to zbliżony formą i wielkością do puryfikaterza kawałek materiału, którym wyciera się ręce kapłana po lavabo czyli obmyciu, które następuje po obrzędzie przygotowania darów.

PALKA


Palka służy do nakrywania kielicha, a czasem takze pateny z komunikantami. Jest ona wykonana z kwadratowego, lnianego, podwójnego płótna, pomiędzy które włożony jest usztywniający ją kawałek kartonu. Zabezpiecza ona kielich przed wpadnięciem do niego nieporządanych zanieczyszczeń.
Palkę w czasie Eucharystii nakłada się po przygotowaniu darów (po modlitwie "Błogosławiony jesteś Panie Boże..."), zdejmuje się przed epiklezą "Uświęć te dary mocą Twojego Ducha...", a następnie ponownie przykrywa po aklamacji po przeistoczeniu (np. "Tajemnica wiary!"). Zdejmuje się ją ponownie przy wielkiej doksologii ("Przez Chrystusa..."), nakłada się po niej - czyni to diakon asystujący (jeśli jest). Następnie celebrans przed przyjęciem Komunii ponownie zdejmuje palkę.

Welon
Zasadniczo spośród przedmiotów liturgicznych rozróżniamy dwa rodzaje welonów:
  • Welon służący jako okrycie diakona lub kapłana niosącego lub błogosławiącego Lud Boży Najświętszym Sakramentem. Przedmiot ten można też zaliczyć do szat liturgicznych. Podaje go ministrant i nakłada go diakonowi lub kapłanowi na ramiona. Ten zapina welon dzięki dwóm sprzączkom przyszytych do welonu. W welonie znajdują się od strony wewnętrznej małe "rękawki", w które diakon lub kapłan wkłada dłonie. Chodzi o to, by w czasie niesienia Najświętszego Sakramentu nie dotykać bezspośrednio monstrancji. Welon po zdjęciu go przez kapłana winien być starannie złożony i położony w godnym miejscu.

  • Welon kielichowy - w formie prostokątnej lub kwadratowej chusty, nieraz bardzo zdobionej, nakrywającej kielich w czasie Mszy św. od procesji wejścia do przygotowania darów, oraz po puryfikacji do końca Eucharystii. Jego kolor zawsze odpowiada kolorowi szat liturgicznych kapłana, a czasem jest wykonany z tego samego materiału co używany ornat.
Osobno można jeszcze wymienić sukienkę, którą przykrywa się puszki przechowywane w tabernakulum (patrz: puszka).


Bursa

Jest to kwadratowy, ozdobiony pojemnik w kształcie kartonowej torebki, w której prezbiter, diakon lub akolita zanosi Komunię do chorych. Jest on zawieszony na jego szyi; w miarę możliwości bursa winna być podtrzymywana przy piersi (tak jak na przedstawieniu św. Tarsycjusza). Bursa winna być widoczna dla przechodzących obok szafarza, by mogli oni oddać cześć niesionemu Ciału Pańskiemu. Niosący Komunię św. nie powinien rozmawiać w czasie drogi, ale trwać w modlitewnym skupieniu. Konsekrowane hostie są chowane do cyborium (lub pyxis), ten zaś owijany korporałem, a całość umieszczana w bursie.

Ampułki


Ampułki to dwa wazoniki wykonane ze szkła lub innego materiału, zawierające wino i wodę, którymi podczas przygotowania darów ofiarnych (offertorium) zostanie napełniony kielich. Ampułki mogą być wykonane z metalu, jednak należy je wówczas oznaczyć literami A - (aqua) woda i V (vinum) wino, celem odróżnienia zawartości.
Ministrant podaje zawsze celebransowi (lub diakonowi) najpierw ampułkę z winem, potem zaś tę zawierającą wodę. Ampułki stawia się zawsze na tacce, służącej również podczas lavabo (obrzędu obmycia rąk kapłana). Ampułka z wodą służy również podczas puryfikacji po Komunii. Do lavabo, zwłaszcza podczas bardziej uroczystych celebracji, można używać specjalnych naczyń, tzw. lawaterza.

Lawaterz (lavabo)


Lawaterz - jest to metalowy dzbanek z wodą wraz z misą i płuciennym ręcznikiem, służącymi w czasie Eucharystii do obrzędu "lavabo": obmycia rąk podczas ofiarowania darów. Lavabo stosowane jest: przed Mszą św., w zakrystii (we Mszy sprawowanej z biskupem), po przygotowaniu darów, po Komunii (biskup).

Waskulum


Wasculum (od łac. vasculum - dosł. 'małe naczynko') metalowe lub szklane naczyńko z wodą, stojące zazwyczaj obok tabernakulum. Kapłan po skończonym komunikowaniu dokonuje tam tzw. ablucji palców; oczyszczenia ich z drobnych okruszków hostii św., które - jako złożone tylko z wody i mąki, rozpuszczają się w znajdującej się tam wodzie.

Kadzidło (trybularz)


Trybularz - popularnie zwany kadzidłem. Jest to sprzęt liturgiczny służący do okadzania. Składa się z pojemnika w kształceie miski, w której spoczywają rozpalone węgielki trybularzowe. Część ta połączona jest za pomocą trzech lub czterech łańcuszków z nakrywką, którą regulowane jest wydostawanie się aromatycznego dymu (podnosząc ja do góry umożliwiamy obfitsze wydostwanie się dymu). Z kolei nakrywka łączy się z rączką, dzięki której kadzidło można trzymać i nim operować. Kadzidło trzyma w lewej ręce ministrant kadzidła (turyferariusz), idący po prawej stronie ministranta trzymającego łódkę (naviculariusza). Okadzenia winne być wykonywane lewą ręką, zaś samo otwarcie nakrywki kadzidła należy regulować ruchami kciuka (góra-dół).
Trybularz służy najczęściej do okadzania Najświętszego Sakramentu podczas rozmaitych nabożeństw czy adoracji. Kadzidło może być także używane podczas uroczystej celebracji Eucharystii. Okadza się wówczas: krzyż, ołtarz, dary ofiarne, celebransa i koncelebransów, lud, paschał (jeśli jest), a także relikwie świętych. Zasady dotyczące sposobu i liczby okadzeń można znaleźć w OWMR.

Łódka (navicula)


Łódka (łac. navicula)- nieodłączny element trybularza. Jest to metalowe naczynie liturgiczne najczęściej w kształcie łodzi (stąd nazwa). Służy do przechowywania ziaren mirry, którą zasypuje się rozpalone węgielki w trybularzu. W łódce znajduje się także łyżeczka, którą prezbiter lub diakon przenosi mirrę do kadzidła. Łódkę w lewej dłoni trzyma ministrant (tzw. naviculariusz) idący po lewej stronie ministranta kadzidła (turyferariusz). Druga dłoń winna spoczywać na piersi. 

Świeca


W życiu codziennym i w liturgii nieraz zapala się świece. Zapalamy je na stole urodzinowym, palą się na ołtarzu, zapala się je przy chrzcie, z zapalona świecą przystępujemy do I Komunii Świętej, z zapalonymi świecami odnawiamy przyrzeczenia chrzcielne w wigilię paschalną, uczestniczymy w procesji w święto Ofiarowania Pańskiego, podajemy je umierającym i zapalamy na grobach.
Wśród świec wyróżnia się świecę paschalną (paschał), roratnią, gromnicę, świece na wieńcu adwentowym i zwykłe świece liturgiczne. Przepisy liturgiczne mówią o tym, że na ołtarzu powinno się palić 2, 4 lub 6 świec, a w czasie Mszy Świętej odprawianej przez biskupa - siedem.
Każda paląca się świeca jest szczególnym znakiem obecności Chrystusa, który powiedział o sobie, że jest "światłością świata"(J 8,12). Jest ona znakiem radości, nadziei, modlitwy i ofiary. Świeca przypomina nam jednocześnie, że z czujnością i gotowością mamy oczekiwać przyjścia Pana. Chrystus mówił: "Niech będą przepasane biodra wasze i zapalone pochodnie" (Łk 12,35).

Paschał



Paschał - to duża woskowa świeca będąca symbolem Zmartwychwstania Chrystusa. Paschał jest święcony podczas liturgii Wigilii Paschalnej w Wielkiej Soboty i używany jest przez cały rok liturgiczny w różnych obrzędach liturgicznych.
W Wigilię Paschalną, po rozpaleniu ogniska i poświęceniu ognia, kapłan specjalnym rylcem rzeźbi w tej woskowej świecy krzyż, wypisuje na woskowej świecy pierwszą i ostatnią literę greckiego alfabetu: A (alfa) i O (omega), co ma symbolizować, iż Chrystus jest Alfą i Omegą, Pierwszym i Ostatnim, Początkiem i Końcem (por. Ap 22,13). Następnie, pomiędzy ramionami krzyża kreśli cyfry bierzącego roku (patrz: ilustracja). Wypowiada przy tym słowa:
  • Chrystus wczoraj i dziś (kapłan żłobi pionowe ramię krzyża),
  • Początek i Koniec (żłobi ramię poziome),
  • Alfa i Omega (żłobi te litery nad ramieniem pionowym krzyża),
  • Do niego należy czas (żłobi pierwszą cyfrę roku),
  • i wieczność (żłobi drugą cyfrę),
  • Jemu chwała i panowanie, (żłobi trzecią cyfrę),
  • przez wszystkie wieki wieków. Amen (żłobi czwartą cyfrę roku).
Następnie celebrans wbija w paschał pięć pieczęci (w środku których znajdują się ziarna kadzidła), symbolizujących pięć ran Jezusa Chrystusa na krzyżu. Wypowiada przy tym słowa:
  • Przez swoje święte rany (1 pieczęć)
  • jaśniejące chwałą (2 pieczęć)
  • niech nas strzeże (3 pieczęć)
  • i zachowuje (4 pieczęć)
  • Chrystus Pan. Amen (5 pieczęć)
Świeca ta, zostaje w uroczystej, trójetapowej procesji wniesiona do ciemnego wnętrza świątyni ze śpiewem: "Światło Chrystusa!". Od paschału w liturgię Wigilii Paschalnej odpalamy swoje świece, na znak przyjęcia Światła Chrystusa - prawdy o jego zmartwychwstaniu. Chwilę później prezbiter lub diakon śpiewając tzw. orędzie wielkanocne (Exsultet) zwraca się przodem do paschału, śpiewając o nim następujące słowa: "Przyjmij Ojcze Święty wieczorną ofiarę uwielbienia, którą Ci składa Kościół Święty, uroczyście ofiarując przez ręce swoich sług tę świecę, owoc pracy pszczelego roju. Prosimy Cię przeto, Panie, niech ta świeca poświęcona na chwałę Twojego imienia, nieustannie płonie, aby rozproszyć mrok tej nocy. Przyjęta przez Ciebie, jako woń przyjemna, niechaj się złączy ze światłami nieba. Niech ta świeca płonie, gdy wzejdzie słońce nie znające zachodu: Jezus Chrystus, Twój Syn Zmartwychwstały, który oświeca ludzkość swoim światłem i z Tobą żyje i króluje na wieki wieków".
W liturgii chrzcielnej podczas Wigilii Paschalnej poświęcenie wody dokonuje się przez włożenie paschału do chrzcielnicy z wodą.
Paschał stoi obok ołtarza wraz z figurą Chrystusa Zmartwychwstałego aż do końca okresu wielkanocnego (czyli do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego). Tej wyjątkowej woskowej świecy przysługuje w czasie liturgii oddanie czci przez głęboki ukłona oraz okadzenie.


Krzyż




(z łac.: crux) - narzędzie męki Chrystusa, symbol wiary chrześcijańskiej, a także jeden z najważniejszych gestów liturgicznych.
Występuje we wszystkich kulturach jako tzw. krzyż solarny, równoramienny, wpisany w koło symbolizujące tarczę słoneczną; na płaskorzeźbach aryjskich występuje jako krzyż napierśny - znak władzy, w Indiach i Egipcie znak pomyślności. Krzyż Chrystusa nie ma z krzyżem solarnym żadnego istotnego związku. Święty Paweł uczy "głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan..."(1 Kor 1,23-24). Tak więc, mimo podobnego układu przestrzennego - przecięcia dwóch linii - krzyż Chrystusowy sięga ku bolesnemu dziejom ludzkiemu grzechowi.
Śmierć krzyżowa podjęta dla zbawienia ludzkości, uczyniła z krzyża symbol zwycięstwa i miłości. Na tym właśnie polegało genialne przeczucie św. Pawła, który w czasach prześladowań za wiarę, kiedy krzyż budził zrozumiało grozę, głosił jednak miłość krzyża. Chrześcijanie długo lękali się tego znaku. Jeszcze na soborze w Nicei (325 r.) na tronie cesarskim leżała tylko otwarta księga Pisma Świętego. Jednak zniesienie kary krzyża przez Konstantyna Wielkiego i odnalezienie przez św. Helenę relikwii Krzyża Pańskiego (w 309 roku), sprawiły, że znak ten stał się coraz powszechniej symbolem chrześcijaństwa. Od IX wieku znak krzyża złączył się z plastycznym przedstawieniem postaci Chrystusa triumfującego, Króla Chwały. Dopiero w późnym średniowieczu pojawiły się tzw. krzyże mistyczne, przedstawiające Chrystusa cierpiącego, rozciągniętego na krzyżu z grymasem bólu na twarzy. Zasadniczo krzyż z wizerunkiem Chrystusa cierpiącego winien się znajdować w bezpośredniej bliskości ołtarza. Może nim być przyniesiony w procesji krzyż procesyjny, ustawiony obok ołtarza. Ministrant niosący krzyż procesyjny nigdy nie przyklęka z krzyżem, ale wykonuje ukłon.

Krzyż przybiera różną formę: krzyż procesyjny - będący w każdym kościele, papieski, arcybiskupi, biskupi - to pektorał, a także krzyż łaciński, grecki, jerozolimski, krzyż św. Andrzeja (X). W krajach katolickich krzyż wieńczący wieże i kopuły kościołów, krzyże przydrożne, nagrobki, nierozerwalnie łączą się z ich krajobrazem. Krzyż jest obecny w każdym chrześcijańskim domu, szkole, zakładzie pracy. Struktura krzyża jest bardzo zbliżona do struktury Eucharystii. Belka pinowa łączy niebo z ziemią, a belka pozioma - symbolizuje ramiona Chrystusa, który chce wszystkich przyciągnąć do siebie (J 12,32); a więc zjednoczyć ludzi między sobą.

Tabernakulum

Tabernakulum (z łac.: tabernaculum = namiot, przybytek, świątynia) - to miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu w kościele. Nie było znane pierwszym chrześcijanom, którzy spożywali Eucharystię w czasie uczestniczenia w niej, pozostała zaś część konsekrowanego chleba była zanoszona chorym i więźniom przez akolitów. Wspólna eucharystia była odprawiana bowiem tylko raz w tygodniu; w niedzielę. Nie jest prawdą, iż pierwsi chrześcijanie zabierali ze sobą Eucharystię (dziś powiedzielibyśmy: Komunię) do swoich domów. Owszem, zabierano do domów ze zgromadzeń eucharystycznych pobłogosławione chleby, lecz były to tzw. eulogie, a nie postacie konsekrowane. Chleby te były rozdawane biednym i chorym.
Wraz z rozwojem chrześcijaństwa i pojawieniem się zagrożenia profanacji należało znaleźć nowe rozwiązania. Początkowo konsekrowany chleb przechowywano w zakrystiach. Jednak w gotyku wraz z rozbudową ołtarzy przyściennych, postanowiono umieścić szafkę z konsekrowanym na widoku publicznym.
Obecnie, po reformach II Soboru Watykańskiego ołtarze są wolno stojące. Pozwoliło to na lepsze ukazanie tabernakulum, które nie ginie już ogromnym, pełnym przepychu ołtarzu. Współczesne tabernakulum to ognioodporny sejf, często wyzłacany, z inskrypcją IHS na froncie. Coraz częściej odchodzi się od umieszczania tabernakulum na prezbiterium, w ten sposób podkreślając rolę samego ołtarza; umieszczany w osobnej nawie, bądź kaplicy jest bliższy wiernemu i pozwala lepiej odczuć obecność Pana podczas adoracji.

Wieczna lampka

Jej pochodzenie sięga starożytności, kiedy lampki oliwne z gliny lub brązu napełniano tłuszczem, głównie oliwą i służyły do oświetlania domów i kościołów. We wczesnym średniowieczu utrwalił się zwyczaj palenia lampki w dzień i w nocy przed miejscem przechowywania Najświętszego Sakramentu. Stąd jej nazwa "wieczna".
Wieczna lampka wykonana była dawniej ze srebra, miedzi i złoconego brązu, posiadała kształt gołębicy, ryby lub ozdobnego kosza. Zawieszano ją nad tabernakulum, czuwając by nigdy nie zgasła. Obecnie stosuje się lampy elektryczne, wykonane z czerwonego szkła, koloru symbolizującego miłość Boga do Ludzi.

Baldachim


Ozdobny daszek niesiony nad monstrancją z Najświętszym Sakramentem podczas procesji eucharystycznych. Jego pochodzenie jest związane z etykietą dworską; niegdyś nad niektórymi władcami noszono baldachim, by ochronić go przed uciążliwym słońcem lub deszczem. Była to oznaka czci i ważności osoby, nad którą niesiony był przez sługi baldachim. Symbolika ta zachowała się do dzisiaj w naszej liturgii; niesiony przez służbę liturgiczną baldachim symbolizuje naszą cześć oddawaną Chrystusowi obecnemu w Eucharystii.

Kropidło i kociołek


Kropidło - jest to sprzęt liturgiczny używany podczas obrzędu aspersji (oczyszczenia). Poprzez pokropienie wodą święconą w tym zastępującym akt pokuty obrzędzie, wierni wspominając swój własny chrzest poddają się duchowemu oczyszczeniu. W Piśmie Świętym czytamy: "Pokropisz hizopem Panie, pokropisz aż nad śnieg wybieleję". Kropidło stosujemy także przy udzielaniu sakramentaliów: poświęceniu różańców, medalików itp. Kropidło jest używane także przy wizytach kolędowych; gdy skrapiamy wodą święconą nasze mieszkania, prosząc o błogosławieństwo dla nas przez cały rok. Kropidło może być metalowe lub sporządzone z trzciny.
Kociołek - zazwyczaj metalowe i ozdobne naczynie przypominające wiaderko z rączką, służące do przenoszenia wody święconej podczas obrzędu aspersji.


Dzwonki i gong

Dzwonki z uchwytem, którymi ministranci dzwonią w czasie celebracji Eucharystii oraz nabożeństw służą do sygnalizowania zmiany postaw w zgromadzeniu liturgicznym. Gong jest to metalowa czasza umieszczona na stopce, w którą ministrant uderza drewnianą pałką. Z kolei gong służy do szczególnego wyróżnienia momentu przeistoczenia we Mszy św. Zwyczaje dotyczące sposobu i ilości wykonywanego dzwonienia i uderzeń gongu są bardzo zróżnicowane. Dokumenty liturgiczne wspominają, iż ministrant winien dać znak dzwonkiem przed przeistoczeniem, aby wierni przyjęli postawę klęczącą
Winno się zadbać, by zarówno dzwonienie jak i gongowanie było wykonywane starannie i dokładnie, a nade wszystko - w odpowiednich momentach.

KOŁATKA
Kołatka drewniana używana w czasie liturgii Wielkiego Czwartku i Wielkiego Piątku 



ROK LITURGICZNY (KOŚCIELNY) 


Rok liturgiczny



Kościół jest umiejscowiony w czasie. Został przez Chrystusa (żyjącego w czasie) założony w czasie; w nim działa i realizuje swoje posłannictwo. Rok liturgiczny to cały czas, jaki obchodzi Kościół; który uświęca poprzez wspominanie dzieł Bożych. Rok liturgiczny jest więc nieustannym wyznaniem wiary, ale także i urzeczywistnieniem misteriów wiary, zwłaszcza Bożego planu zbawienia tzw. misterium paschalnego: męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Jest czasem świętowania, w którego centrum jest Jezus Chrystus: "centrum czasu i historii" (z enc. Redemptor Hominis). W ciągu całego roku liturgicznego przeżywamy i celebrujemy pełnię Dobrej Nowiny, niejako streszczenie naszej wiary.


Teologia roku liturgicznego

a) Misterium paschalne Jezusa Chrystusa
Rok liturgiczny to nic innego, jak świętowanie całego życia Chrystusa - tajemnicy jego ziemskiej działalności, męki, śmierci i zmartwychwstania, słowem; całej historii zbawienia, począwszy od czasów Starego Testamentu. Czy zdołalibyśmy ogarnąć wszystkie tajemnice naszego zbawienia, gdyby obchód ten nie był "rozłożony" na cały rok? W Konstytucji o Liturgii o roku liturgicznym czytamy: "Kościół [w roku liturgicznym] odsłania całe misterium Chrystusa, począwszy od Wcielenia i Narodzenia aż do Wniebowstąpienia, do dnia Zesłania Ducha Świętego oraz oczekiwania błogosławionej nadziei i przyjścia Pańskiego. W ten sposób obchodząc misteria Odkupienia, Kościół otwiera bogactwa zbawczych czynów i zasług swojego Pana, tak że one uobecniają się niejako w każdym czasie, aby wierni zetknęli się z nimi i dostąpili łaski zbawienia" (KL 102)Paschalne misterium Chrystusa, a więc Jego i nasze przejście ze śmierci do życia, świętujemy więc nie tylko w Okresie Wielkanocnym, ale... przez cały rok, szczególnie zaś - w niedzielę.
Rok liturgiczny może wydawać się nudny i monotonny: co roku znowu to samo! Ale to nieprawda: mówi tak tylko ten, kto prawdziwie go nie poznał. Nie odkrył, że w roku liturgicznym obecny jest sam Chrystus, którego Kościół, powoli: część po części - próbuje nam ukazać. Pisał o tym Jan Paweł II w 1998 r. w Liście Apostolskim Dies Domini (o świętowaniu niedzieli): "Jeśli chrześcijanin włącza się w obchody kolejnych okresów roku liturgicznego i zarazem świętuje niedziele, które nadają mu rytm, jego życie kościelne i duchowe zostaje głęboko osadzone w Chrystusie, znajduje w Nim rację bytu, czerpie z Niego pokarm i inspirację" (DD 78). Jakże więc bardzo blisko Boga jest ten, kto wiernie służy przy ołtarzu w niedziele oraz angażuje się w świętowanie okresów liturgicznych!
Stąd też centralne i najważniejsze, szczególnie docenione przez odnowę soborową, zostały okresy i uroczystości Pańskie; związane z Jezusem Chrystusem. Dlatego np. nie można w niedziele obchodzić świąt czy wspomnień świętych - aby nie zacierać wiernym zgłębiania tajemnic życia Zbawiciela.
W roku liturgicznym nie tylko upamiętniamy, wspominamy jakieś dawne, minione, nic nie oddziaływujące na dzisiejszą rzeczywistość wydarzenia. My te wydarzenia urzeczywistniamy, sprawiamy, że niemal dzieją się one tu i teraz! Dlatego gromadząc się na Eucharystii niedzielnej nie możemy powiedzieć, że "dziś wspominamy 2000 rocznicę zmartwychwstania Chrystusa". Trzeba by raczej powiedzieć: "upamiętniając zmartwychwstanie Chrystusa sprzed 2000 lat, On sam; żywy i prawdziwy na nowo je urzeczywistnia, czyniąc nas jego świadkami!". Pisał o tym papież Pius XII w encyklice Mediator Dei z 1947 r.: "Rok liturgiczny nie jest zimnym i bezładnym przedstawianiem spraw tyczących się minionych czasów, ani tez prostym i czczym przypomnieniem wypadków dawnych czasów. Jest to sam Chrystus, którego tajemnice są nieustannie obecne i działające" (MD cz. III, II).
b) Najświętsza Maryja Panna w roku liturgicznym
W ciągu roku obchodzimy także uroczystości i święta ku czci Najświętszej Maryi Panny, która jako Niepokalana Matka Zbawiciela zajmuje wyjątkowe miejsce w Bożym planie zbawienia. Oddając należną cześć Maryi, Kościół pamięta, że tylko Bogu samemu należy się najwyższy kult i uwielbienie. Jak wspólnota wiernych sam chce stać się podobnym do Maryi: "Kościół święty ze szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej Maryi, która nierozerwalnym węzłem związana jest ze zbawczym dziełem swojego Syna. W Niej Kościół podziwia i wysławia wspaniały owoc Odkupienia i jakby w przeczystym obrazie z radością ogląda to, czym cały pragnie i spodziewa się być" (KL 103).
c) Święci w roku liturgicznym
Poza Uroczystością Wszystkich Świętych, także w całym roku kościelnym wspominamy niezliczone zastępy świętych: mężczyzn i kobiet; duchownych i świeckich; zakonników i zakonnic; męczenników, Doktorów Kościoła, biskupów, kapłanów, dziewic i całych małżeństw, dzieci i dorosłych; którzy całym swym życiem ukazywali wielkie dzieła Bożej łaski dokonujące się w nich i przez nich. Ich życie ukazuje owocność działania Boga, daje wiernym wymowny przykład ich powołania do świętości oraz dróg jego realizacji. O teologicznym sensie i znaczeniu wspominania życia świętych mówią nam jak zwykle... same teksty liturgiczne. W prefacjach o świętych słyszymy słowa: w ich życiu ukazujesz nam wzór postępowania, przez ich wstawiennictwo udzielasz nam pomocy, a we wspólnocie z nimi dajesz nam obiecane dziedzictwo (2 pf. o św.), ich przykład umacnia nas w dobrym życiu, ich słowa nas pouczają, a ich wstawiennictwo wyprasza nam Twoją opiekę (pf. o pasterzach), Ty powołujesz wybranych ludzi do pierwotnej świętości i pozwalasz nam kosztować darów, których nam udzielisz w przyszłym świecie (pf. o św. dziew. i zakonn.).

Kształtowanie się roku liturgicznego

Rok liturgiczny, zwany także rokiem kościelnym, Rokiem Pańskim (a.d. - Anno Domini) od XI w. aż do dziś rozpoczyna się I Niedzielą Adwentu. Wcześniej w Kościele Rzymskim miało to miejsce 1 marca, zaś w Bizancjum - 1 września. Jednak w różnych miejscach świata rok liturgiczny rozpoczynał się w różnym czasie.
Od początku jednak rok liturgiczny nie miał takiej postaci, w jakiej przeżywamy go dzisiaj. Podlegał on kształtowaniu się, a wpływ na to miał model świętowania tak judaistyczny (Pascha) jak i związany ze świętami pogańskimi (np. Boże Narodzenie).
Przez chrześcijan jako pierwsza świętowana była niedziela (zwana dniem pana: gr. Kyriake hemera, łac. dies dominica) - cotygodniowa pascha; wspomnienie zmartwychwstania pańskiego. Już w drugim wieku uroczyście obchodzić zaczęto coroczne wspomnienie tego wydarzenia: Wielkanoc (Pascha), choć trwały spory o datę jej obchodzenia (artykuł o Wigilii Paschalnej). Od III wieku, w związku z prześladowaniami chrześcijan i licznymi przykładami męczeństwa za wiarę, rozbudził się w Kościele kult świętych; wpierw męczenników, później - wyznawców. Dopiero od IV wieku czci się Boże Narodzenie. Także w IV wieku kształtuje się okres Adwentu - przygotowania do uroczystości narodzenia Chrystusa, a także okres Wielkiego Postu (trwający początkowo 40 dni), związany w pierwszych wiekach chrześcijaństwa z bezpośrednim przygotowaniem katechumenów do przyjęcia chrztu. W V w. kształtuje się Triduum Paschalne. Później okresy uzupełniały się o kolejne święta i uroczystości, których pochodzenie związane jest z dawno wyznawanymi przez wiernych prawdami wiary: Bożego Ciała (XIII w.), Trójcy Przenajświętszej (XIV w.), Przemienienia Pańskiego (XV w.), Najświętszego Serca Pana Jezusa (XVII w.), Chrystusa Króla (XX w.) oraz Miłosierdzia Bożego (XXI w.). Widać więc, że rok liturgiczny to rzeczywistość dynamiczna; ulegająca ciągle zmianom - kalendarz liturgiczny nie tylko wzbogacał się o poszczególne obchody, ale także z pewnych wspomnień rezygnował. Rok liturgiczny zmienia się także dziś, ale jego oś i centrum pozostają niezmienne; odkrywanie i uwielbienie misterium Chrystusa w czasie.

Ranga obchodów liturgicznych

Dni obchodów liturgicznych dzielą się na cztery zasadnicze grupy:
  • Niedziele 
  • Uroczystości
  • Święta
  • Wspomnienia:
    • obowiązkowe
    • dowolne
  • Dni powszednie
Uroczystość w liturgii Kościoła rzymskokatolickiego jest ważniejsza od święta. Uroczystość rozpoczyna się już od wieczora dnia poprzedzającego (wigilia), a dokładniej od nieszporów. Stąd np. wieczorem 5 stycznia sprawuje się już mszę św. z uroczystości Objawienia Pańskiego. W uroczystości podczas mszy św. odmawia się (lub śpiewa) hymn „Chwała na wysokości Bogu” oraz „Wierzę w jednego Boga”. Natomiast święta nie posiadają swojej wigilii, czyli w przeddzień wieczorem sprawuje się jeszcze mszę św. z danego dnia liturgicznego, a nie ze święta. Ponadto we mszy św. sprawowanej w święto odmawia się (lub śpiewa) jedynie hymn „Chwała na wysokości Bogu”, natomiast nie odmawia się „Wierzę w jednego Boga”.
Jeżeli w dane święto przypada dzień liturgiczny ważniejszy od tegoż święta (najczęściej jest to uroczystość), wówczas w danym roku liturgicznym święto to opuszcza się. Np. jeżeli w święto Marka Ewangelisty (25 kwietnia) przypadłaby II Niedziela Wielkanocna (zwana inaczej Białą Niedzielą), która kończy Oktawę Wielkanocną, wówczas w tym roku liturgicznym święto św. Marka Ewangelisty nie jest obchodzone. Natomiast jeżeli w daną uroczystość przypada dzień ważniejszy od niej, wówczas uroczystość ta jest przenoszona na kolejny dzień lub na inny dzień, który w liturgii jest niższej rangi od tej uroczystości. Np. jeżeli uroczystość Zwiastowania Pańskiego (25 marca) przypadłaby w danym roku liturgicznym w Wielki Piątek, wówczas jest ona przenoszona na najbliższy dzień liturgiczny niższy rangą od uroczystości Zwiastowania Pańskiego. Takim dniem w tym przypadku jest poniedziałek po II Niedzieli Wielkanocnej (Białej Niedzieli), czyli w tym przypadku byłoby to 4 kwietnia. Wówczas jednak uroczystość Zwiastowania Pańskiego nie ma swojej wigilii, czyli w II Niedzielę Wielkanocną odprawia się jeszcze mszę św. z niedzieli, a nie z uroczystości.
Gdyby uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny przypadła na II Niedzielę Adwentu, wówczas zostałaby ona przeniesiona na kolejny dzień, czyli na poniedziałek i również nie miałaby swojej wigilii. A zatem wówczas w II Niedzielę Adwentu jest sprawowana jeszcze msza św. niedzielna.
Warto zauważyć, że nie we wszystkie uroczystości jest obowiązek uczestniczenia we mszy św., np. nie ma obowiązku uczestnictwa w Eucharystii w uroczystość Zwiastowania Pańskiego. Oprócz niedziel w Kościele rzymskokatolickim należy uczestniczyć we mszy św. w następujące uroczystości: Bożego Narodzenia (25 XII), Objawienia Pańskiego (6 I), Wniebowstąpienia Pańskiego (czwartek po VI Niedzieli Wielkanocnej), Bożego Ciała (czwartek po Uroczystości Trójcy Przenajświętszej), Świętej Bożej Rodzicieli Maryi (1 I), Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (8 XII), Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (15 VIII), św. Józefa (19 III), św.św. Apostołów Piotra i Pawła (29 VI) oraz Wszystkich Świętych (1 XI). Stąd uroczystości dzielą się na nakazane, w które obowiązuje uczestnictwo w Eucharystii oraz nie nakazane.
W Kościele rzymskokatolickim hierarchię dni liturgicznych reguluje specjalna tabela umieszczana w kalendarzach liturgicznych oraz w brewiarzu. Niektóre bowiem dni liturgiczne choć nie są uroczystościami (nawet nakazanymi), to jednak mają pierwszeństwo w liturgii przed uroczystościami, np. Środa Popielcowa, Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych (2 XI) czy Oktawa Wielkanocna.

Mogą być one ruchome; to znaczy nie mają stałej daty (są związane z wyznaczaną co roku datą Wielkanocy) lub stałe: związane ściśle z konkretną datą w kalendarzu. Ruchomymi obchodami liturgicznymi są np. Wniebowstąpienie Pańskie (40 dni po Wielkanocy), Zesłanie Ducha Świętego (Niedziela po Wniebowstąpieniu Pańskim) lub Boże Ciało (czwartek po Uroczystości Trójcy Przenajświętszej). Stałymi zaś obchodami są: Boże Narodzenie (zawsze 25 XII), Zwiastowanie Pańskie (zawsze 25 III). Patrz także: tabela świąt ruchomych.

Niedziele i uroczystości

Są one najważniejszymi obchodami liturgicznymi. Szczególnie niedziela po odnowie liturgicznej została uwypuklona i doceniona jako pamiątka misterium paschalnego Chrystusa. Dlatego też w niedziele obchodzi się wyłącznie najważniejsze uroczystości o charakterze powszechnym, a niedziele okresu AdwentuWielkiego Postu, Okresu Wielkanocnego nie mogą być niczym zastępowane. W niedzielę każdy chrześcijanin jest obowiązany do uczestnictwa w Eucharystii (KPK 1247-1248). Obowiązek ten winien być spełniony nie tylko w duchu posłuszeństwa nakazowi kościelnemu (pierwsze przykazanie kościelne), ale jako wyraz naszej wiary i miłosnego przywiązania do zmartwychwstałego Chrystusa oraz wspólnoty parafialnej.
Jan Paweł II pisał wręcz: "Świętowanie niedzieli [...] pozostaje kluczowym elementem chrześcijańskiej tożsamości" (Dies Domini, 30) oraz: "Praktyka ta powinna być odbierana nie tylko jako nakaz, ale przede wszystkim jako potrzeba wpisana w samą istotę chrześcijańskiej egzystencji. [...] każdy chrześcijanin musi sobie uświadomić, że nie może żyć wiarą i w pełni uczestniczyć w życiu chrześcijańskiej wspólnoty, jeśli nie bierze regularnie udziału w niedzielnym zgromadzeniu eucharystycznym" (DD 81). Cóż dopiero ministrant posługujący przy ołtarzu...
Niektóre uroczystości (np. Boże NarodzenieBoże CiałoWniebowzięcie NMP) są uroczystościami nakazanymi i także w te dni wierni są zobowiązani do uczestnictwa w Eucharystii.
Uroczystości nakazane w roku liturgicznym (w Polsce):
  1. Uroczystość Bożego Narodzenia (25 XII),
  2. Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (1 I),
  3. Uroczystość Objawienia Pańskiego (6 I),
  4. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało),
  5. Uroczystość Wniebowzięcia NMP (15 VIII),
  6. Uroczystość Wszystkich Świętych (1 XI),
Zgodnie z prawem kościelnym, ilość świąt nakazanych może na danym terenie (np. w naszym kraju) zostać zmniejszona - w Polsce miało to miejsce 30 XII 2003. Poza uroczystościami nakazanymi są uroczystości, w które zachęca się wiernych do uczestniczenia w Eucharystii, mimo iż nie jest to nakazane (np. św. JózefaNiepokalanego Poczęcia NMP itd.).
Uroczystości, ze względu na przeżywaną treść dzielimy na: Uroczystości Pańskie (np. ZmartwychwstanieWniebowstąpienie), Uroczystości Maryjne (np. Niepokalanego Poczęcia NMP - 8 XII) oraz Uroczystości ku czci świętych (np. Uroczystość św. Apostołów Piotra i Pawła - 29 VI). Dotyczą one tak pewnych wydarzeń z życia Chrystusa (np. Boże Narodzenie), jak i pewnych prawd wiary wynikających z dogmatów (np. Trójcy PrzenajświętszejWniebowzięcia NMP).
Świętowanie niedzieli oraz uroczystości rozpoczyna się, zgodnie z rachubą czasu w liturgii; wieczorem dnia poprzedzającego. W uroczystość podczas Mszy św., przewidziane są dwa czytania (+ Ewangelia), hymn Gloria, odmawia się Wyznanie Wiary (Credo). Uroczystości wypadające w piątek (np. uroczystość NSPJ) znoszą obowiązek postu oraz wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych.

Święta

Święta w roku liturgicznym stoją niżej niż uroczystości. Święta dzielimy na:
  • Święta Pańskie; związane z wydarzeniami z życia Chrystusa (np. Przemienienia Pańskiego - 6 VIII, Podwyższenia Krzyża św. - 14 IX),
  • Święta Maryjne; dotyczące życia NMP (np. Święto Nawiedzenia NMP - 31 V oraz Narodzenia NMP - 8 IX) lub jej przymiotów (święto NMP Matki Kościoła),
  • Święta ku czci świętych; związane zazwyczaj ze wspomnieniem śmierci (a raczej: narodzin dla nieba) np. wszystkich Apostołów, ale także innych świętych: np. święto św. Wawrzyńca - 10 VIII; lub ich narodzenia (tylko Narodzenia św. Jana Chrzciciela - 24 VI).
Obchodzenie świąt rozpoczyna się w danym dniu wspominanego święta, a nie wieczorem dnia poprzedzającego. W święto podczas Eucharystii, przewidziane jest jedno czytanie (+ Ewangelia) oraz hymn Gloria. Nie domawia się Credo. Święta, nawet jeśli przypadają w piątek, nie znoszą obowiązku postu oraz wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych.

Wspomnienia

Wspomnienia w roku liturgicznym dzielimy na obowiązkowe (których wspominania nie można pominąć w liturgii, ze względu na ich wagę) oraz wspomnienia dowolne(według uznania można je opuścić). Wspomnienia dotyczą zasadniczo kultu świętych (np. wspomnienie św. Ignacego Loyoli - 31 VII), ale także czci Matki Najświętszej (Wspomnienie Matki Bożej Bolesnej - 15 IX, Ofiarowanie NMP - 21 XI).
Wzajemne relacje (np. nachodzenie na siebie w jedynym dniu) pomiędzy poszczególnymi obchodami liturgicznymi reguluje tabela pierwszeństwa dni liturgicznych. Jeśli w danym dniu zbiega się kilka obchodów, pierwszeństwo ma ten, który zajmuje wyższe miejsce w tabeli dni liturgicznych.

Układ roku liturgicznego

Każdy kolejny rok liturgiczny rozpoczyna się I Nieszporami I Niedzieli Adwentu. Po trwającym 4 niedziele okresie Adwentu, będącym radosnym czasem oczekiwania i przygotowania do Uroczystości Bożego Narodzenia, rozpoczyna się oktawa Bożego Narodzenia (okres 8 świątecznych dni). Okres Bożego Narodzenia trwa aż do Niedzieli Chrztu Pańskiego. Po niej rozpoczyna się I część Okresu Zwykłego w ciągu roku (per annum) - najdłuższego okresu liturgicznego (liczy 33 lub 34 niedziele, przy czym część pierwsza: 8 lub 9 niedziel). Trwa on aż do wtorku przed Środą Popielcową, która jest początkiem kolejnego okresu przygotowania o charakterze pokutnym; Wielkiego Postu. Trwa on 40 dni, a kończy się po Mszy św. Krzyżma św. w Wielki CzwartekWielkoczwartkowa Msza Wieczerzy Pańskiej, sprawowana wieczorem, jest początkiem najkrótszego, ale najważniejszego zarazem okresu: Triduum Paschalnego, na który składa się Wielki Czwartek, Wielki Piątek oraz Wigilia Paschalna w Wielką Sobotę wraz z Wielkanocą. To szczyt całego roku liturgicznego. Niedzielą Zmartwychwstania Pańskiego inicjuje kolejny okres: Okres Wielkanocny (nazywany jedną, wielką niedzielą), trwający aż do uroczystości Zesłania Ducha Świętego (50 dni po Wielkanocy). Pierwsze osiem dni po Wielkanocy tworzy oktawę wielkanocną. Następnie rozpoczyna się druga, dłuższa część Okresu Zwykłego, która kończy się przed I Nieszporami I Niedzieli Adwentu kolejnego roku liturgicznego. Roku, który przybliża nas do powtórnego przyjścia Chrystusa u kresu dziejów...
http://www.ministranci.archidiecezja.katowice.pl/liturgia,rok-liturgiczny-wstep


MINISTRANCI KADZIŁA- TURYFERARIUSZ I NAWIKULARIUSZ



Turyferariusz - ministrant kadzidła (T) Nawikulariusz - ministrant łódki (N)

I. Wprowadzenie: Dym kadzidła ma głęboką symbolikę w liturgii. Św. Jan w Apokalipsie pisze: I wzniósł się dym kadzideł, jako modlitwy świętych, z ręki anioła przed Bogiem. (Ap 8, 3) Dym kadzidła zatem symbolizuje wznoszące się do Pana Boga modlitwy w czasie liturgii.

Okadzenia wg Nowego OWMR: 276. Okadzenie, jak to wynika ze świadectw Pisma świętego (por. Ps 140, 2; Ap 8, 3), wyraża cześć i modlitwę. Kadzidła można używać według uznania w każdej formie Mszy Świętej: a) podczas procesji na wejście; b) na początku Mszy św., do okadzenia krzyża i ołtarza; c) w czasie procesji przed Ewangelią i podczas jej głoszenia; d) po złożeniu na ołtarzu chleba i kielicha – do okadzenia darów, krzyża, ołtarza, kapłana i ludu; e) podczas ukazania Hostii i kielicha po konsekracji.  

Trzema rzutami kadzielnicy okadza się: Najświętszy Sakrament, relikwie świętego Krzyża i obrazy Chrystusa Pana wystawione do publicznej czci, dary złożone na ofiarę w Mszy Świętej, krzyż ołtarzowy, Ewangeliarz, paschał, kapłana i lud.
 Dwoma rzutami kadzielnicy okadza się relikwie i obrazy Świętych wystawione do publicznej czci, i to tylko na początku celebracji, po okadzeniu ołtarza. 

Ołtarz okadza się pojedynczymi ruchami kadzielnicy w ten sposób: a) jeśli ołtarz jest odsunięty od ściany, kapłan okadza go, obchodząc dokoła; b) jeśli ołtarz nie jest odsunięty od ściany, kapłan, przechodząc wzdłuż niego, okadza najpierw prawą, potem lewą stronę. Jeżeli krzyż jest na ołtarzu lub obok niego, okadza się go przed okadzeniem ołtarza. Natomiast jeżeli jest za ołtarzem, kapłan okadza go, gdy przed nim przechodzi. Dary ofiarne kapłan okadza trzema rzutami kadzielnicy, przed okadzeniem krzyża i ołtarza. Może też wykonać okadzenie darów, czyniąc nad nimi znak krzyża kadzielnicą. 

Przygotowanie kadzidła powinno się dokonać odpowiednio wcześniej w miejscu wyznaczonym. Miejsce to należy utrzymywać w czystości. Po zakończeniu liturgii usługujący usuwają węgielki z kociołka i pozostawiają wszystkie przedmioty w właściwym porządku. 

 Przed rozpoczęciem liturgii ministranci kadzidła pochodzą do przewodniczącego kapłana, aby dokonać zasypania kadzidła. Nawikuliariusz (łódka) otwiera wieczko łódki i tak wysuwa łyżeczkę by można ją było łatwo uchwycić. Turyferariusz (trybularz,kadzielnica) podciąga najwyżej jak może pokrywę kadzielnicy, prawą ręką ujmuje łańcuszki tuż nad pokrywą i podnosi kadzielnicę na wysokość taką wysokość, by kapłan mógł z łatwością nasypać kadzidło (nie chwyta się kadzielnicy za pokrywę czy podstawę - jest to nieestetyczne i grozi poparzeniem), a po zasypaniu opuszcza pokrywę kadzidła. Następnie Turyferariusz i Nawikulariusz przechodzą na czoło procesji przed krzyżem.


 Turyferariusz niesie kadzidło w lewej ręce, prawą rękę trzymają na piersi. Turyferariusz idzie po prawej stronie Nawikulariusza. Nawikulariusz niesie łódkę w lewej ręce, prawą rękę trzyma na piersi. 


W trakcie procesji (T) nieustannie okadza niesiony krzyż. 

1. Po dojściu do ołtarza czynią głęboki ukłon i odchodzą na bok, po ucałowaniu ołtarza przez celebransa podchodzą do niego; (T) przekazuje kadzielnicę celebransowi. Gdy celebrans obchodzi ołtarz, o ile nie czynią tego diakoni lub diakon i ceremoniarz, (T) i (N) towarzyszą, pierwszy idzie (T) następnie celebrans a za nim (N), czyniąc razem z nim ukłony do krzyża. Po okadzeniu (T) odbiera kadzielnicę, obaj odnoszą trybularz i łódkę do zakrystii (i wracają jeżeli to możliwe na swoje miejsca w prezbiterium). 

2. Przed Ewangelią, na początku śpiewu "Alleluja", (T) i (N) podchodzą do celebransa w celu nasypania kadzidła (jeśli jest to biskup, może zasypać na siedząco; wówczas ministranci kadzidła klękają). Następnie stają za kapłanem lub diakonem czytającym Ewangelię w wyznaczonym miejscu:



                                                         AMBONA

                                                          KAPŁAN

                             NAWIKULARIUSZ                   TURYFERARIUSZ
                                   




 Po "Słowa Ewangelii według ..." (T) podaje czytającemu Ewangelię kadzidło. Po przeczytaniu Ewangelii (i ew. odniesieniu ewangeliarza przez czytającego) odnoszą trybularz i łódkę do zakrystii (i wracają jeżeli to możliwe na swoje miejsca w prezbiterium).

3. Przed lavabo -obmycie rąk kapłana a po złożeniu darów czyli kielich, puszki, woda i wino,  (T) i (N) podchodzą do celebransa w celu nasypania kadzidła. Towarzyszą mu przy okadzaniu ołtarza, następnie (T) odbiera trybularz a (N) staje obok niego i okadzają celebransa (3 razy: raz -na wprost, raz - na prawo i raz na lewo; okadzenie poprzedza i kończy skłon głowy), następnie lud (3 ray; okadzenie poprzedza i kończy skłon głowy). 

4. W czasie śpiewu "Święty, święty, święty..." (T)   zostawia trybularz przed ołtarzem i klęczy z boku razem z ministrantami. Turyferariusz zabiera trybularz po słowach modlitwy: Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, Tobie, Boże, Ojcze wszechmogący, w jedności Ducha Świętego, wszelka cześć i chwała, przez wszystkie wieki wieków. Amen


SCHEMAT ASYSTY UROCZYSTEJ


                                 NAWIKULULARIUSZ        TURYFERARIUSZ


               MINISTRANT ŚWIATŁA                    MINISTRANT   ŚWIATŁA
                                                 MINISTRANT KRZYŻA

                    MINISTRANCI                                         MINISTRANCI

                                 DIAKON LUB LEKTOR Z EWANGELIARZEM
                                               
                                                       KAPŁAN








1 komentarz: